Artikull nga Financial Times – përshtatur në shqip
Vendimi i Mbretërisë së Bashkuar për njohjen e shtetësisë së Palestinës, si dhe njoftimi i Kanadasë se synon të veprojë në të njëjtën mënyrë, i ka dhënë vëmendje një çështjeje të kahershme: a do të jetë kjo njohje një hap drejt paqes apo thjesht një akt simbolik?
Njohja e Palestinës si shtet përforcon të drejtën e popullit palestinez për vetëvendosje, e cila është e njohur në të drejtën ndërkombëtare dhe e mbështetur nga shumica dërrmuese e shteteve në botë. Por, nëse kjo njohje nuk shoqërohet me masa konkrete për t’i dhënë fund luftës në Gaza dhe për të çmontuar pushtimin, rrezikon të mbetet një gjest i zbrazët, që zëvendëson veprimin me deklarata.
Kryeministri britanik Keir Starmer ka vendosur kushte për njohjen e shtetësisë palestineze, duke kërkuar që Izraeli të ndalë krizën në Gaza, të heqë dorë nga planet për aneksim në Bregun Perëndimor dhe të angazhohet sërish në një proces paqeje për zgjidhjen me dy shtete. Megjithëse kjo paraqitet si një qasje e balancuar, në realitet ajo i jep Izraelit të drejtën për të vendosur veton mbi njohjen, gjë që Starmer vetë e ka kundërshtuar me fjalë.
Një pozicion më koherent do të ishte ai që mbështetet në të drejtën ndërkombëtare dhe që njeh realitetin juridik të territoreve, Izraeli është fuqia pushtuese, dhe palestinezët janë popull i pushtuar. E drejta e tyre për vetëvendosje nuk është një privilegj që negociohet, por një detyrim ligjor që kërkon zbatim urgjent, sidomos përballë zhvillimeve të fundit në terren.
Lufta në Gaza ka shkaktuar pasoja të tmerrshme. Organizata të të drejtave të njeriut izraelite dhe ndërkombëtare, si dhe shtete si Spanja dhe Irlanda, e kanë cilësuar ofensivën izraelite si gjenocid. Akademikë të njohur si Omer Bartov dhe ish-prokurori i përgjithshëm izraelit Michael Ben-Yair kanë arritur në të njëjtin përfundim. Zyrtarë të lartë britanikë pranojnë privatisht se këto vlerësime nuk janë më periferike, dhe pakënaqësia me qëndrimin e Izraelit po rritet në mbarë Evropën.
Në këtë kontekst, masat e përkohshme të urdhëruara nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë që kërkojnë nga Izraeli të parandalojë aktet gjenocidale janë me rëndësi të jashtëzakonshme jo vetëm për Izraelin, por edhe për shtetet e treta, përfshirë ato evropiane, që tani kanë përgjegjësinë të sigurojnë se nuk janë bashkëfajtorë. Megjithatë, Mbretëria e Bashkuar dhe shtete të tjera evropiane jo vetëm që po dështojnë t’i zbatojnë këto norma, por në disa raste po i minojnë ato.
Një raport i fundit i Komisionit të Punëve të Jashtme të parlamentit britanik paralajmëron se veprimet e Izraelit mund të përbëjnë shkelje serioze të së drejtës humanitare ndërkombëtare dhe se mosveprimi i Britanisë mund ta vendosë atë në pozitën e bashkëpërgjegjësisë ligjore. Ndër rekomandimet e raportit përfshihen: pezullimi i eksporteve të armëve, vendosja e kushteve për marrëveshjet tregtare, ndalimi i importeve nga vendbanimet izraelite në Bregun Perëndimor dhe sanksionimi i zyrtarëve përgjegjës për shkeljet. Kjo qasje duhet të shtrihet në të gjithë Evropën.
Disa hapa janë ndërmarrë, por janë të pamjaftueshëm. Në shtator, Britania pezulloi mbi 30 licenca për eksport armësh drejt Izraelit, por këto masa nuk prekën pjesët e përdorura për programin e avionëve luftarakë F-35. Ndërkohë, me prova në rritje për përfshirjen e ushtrisë izraelite në shkelje të rënda të ligjit ndërkombëtar, është e domosdoshme që bashkëpunimi britaniko-evropian me zyrtarë ushtarakë izraelitë të rishikohet në çdo nivel.
Masat duhet të shkojnë më tej. BE-ja ishte pranë pezullimit të një pjese të marrëveshjes së asociimit me Izraelin, por më pas u tërhoq duke marrë për bazë premtimet izraelite për të lehtësuar urinë në Gaza, premtime që nuk u përmbushën. Së fundmi, BE njoftoi se do të kufizojë pjesëmarrjen e Izraelit në disa programe arsimore dhe kërkimore, por dështoi të sigurojë mbështetje të mjaftueshme për ta zbatuar këtë vendim.
Si BE-ja ashtu edhe Britania kanë vendosur sanksione të kufizuara ndaj disa kolonëve të dhunshëm dhe, në rastin e Mbretërisë së Bashkuar, Holandës dhe Sllovenisë, ndaj dy ministrave ekstremistë izraelitë. Por ndërtimi i vendbanimeve nuk është vepër e një pakice radikale është një politikë shtetërore që mund të shtrihet nga Bregu Perëndimor deri në Gaza. Prandaj, masat e synuara duhet të përfshijnë të gjithë ministrat, zyrtarët ushtarakë dhe ligjvënësit izraelitë që lehtësojnë ose nxisin shkeljet e së drejtës ndërkombëtare, përfshirë në Jerusalemin Lindor.
Udhëheqësit evropianë kanë treguar se janë të gatshëm të vendosin sanksione ndaj zyrtarëve nga Rusia, Irani dhe Siria. Mospërfshirja e Izraelit në të njëjtin standard ka dëmtuar rendin ligjor ndërkombëtar dhe ka ulur besueshmërinë e politikës së jashtme evropiane.
Nëse nuk ndërmerren masa të tilla, njohja e Palestinës rrezikon të mbetet një trill ligjor, në vend që të shërbejë si katalizator për ndryshim. Ajo mund të bëhet një mënyrë për të shprehur mbështetje për të drejtat e palestinezëve, pa u angazhuar realisht për t’i mbrojtur ato.
Britania dhe Evropa duhet të vendosin: a do të mjaftohen me deklarata, ndërsa Gaza përjeton urinë dhe pushtimi thellohet, apo do të veprojnë dhe do të vendosin kosto për ata që e shkelin ligjin me kaq arrogancë?
Njohja e Palestinës nuk duhet të jetë fundi i tregimit. Ajo duhet të jetë vetëm fillimi!
