Media e njohur europiane “Eu Reporter”, i ka kushtuar një artikull të gjatë procesit gjyqësor që po mbahet ndaj kryebashkiakut të Tiranës Erion Veliaj, i cili ndodhet në qeli që prej 10 shkurtit të këtij viti.
EU Reporter shkruan se procesi gjyqësor ndaj Veliajt tregon shenja të qarta të motivimit politik dhe nuk i plotëson standardet evropiane .
Media europiane po ashtu nuk i kursen kritikat për SPAK, pasi sipas tyre Prokuroria e Posaçme është një institucion me kompetenca të gjera dhe shumë pak llogaridhënie të përditshme.
“Por çështja Veliaj, ashtu si ato të mëparshmet kundër ish-presidentit Ilir Meta ose kryebashkiakut etnik grek Fredi Beleri, ekspozon anët negative të krijimit të një prokurori me kompetenca të gjera dhe shumë pak llogaridhënie të përditshme”, theksohet në artikullin e EU Reporter.
Artikulli i plotë:
Është e vështirë të mbivlerësohet ajo që po ndodh në kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranën. Qyteti që Erion Veliaj ndihmoi të shndërrohej nga një relike gri dhe e mbytur nga trafiku në diçka që në të vërtetë duket dhe ndihet evropiane, tani drejtohet, në praktikë, nga një nënkryetar bashkie, ndërsa udhëheqësi i saj i zgjedhur tre herë ndodhet në një qeli burgu në periferi të kryeqytetit. Dhjetë muaj në paraburgim, pesë prej të cilëve pa asnjë dosje zyrtare akuze.
Dy firma ligjore ndërkombëtare të respektuara, Kasoëitz Benson Torres e Nju Jorkut dhe Mishcon de Reya e Londrës, kanë publikuar dy raporte të ndara ( një në qershor , një version të përditësuar në tetor ) që duken si një listë kontrolli e gjithçkaje që mund të shkojë keq kur zelli antikorrupsion përplaset me të drejtat themelore. Paraburgime të tepërta, aktakuza të vonuara, refuzime lirimi me kusht që mezi shqetësohen të shpjegojnë veten, trajtim tejet i pabarabartë i të bashkëpandehurve, akses i kufizuar në prova – lista është e gjatë dhe depresive. Përfundimi i tyre është i matur, por brutal: çështja kundër Veliajt tregon shenja të qarta të motivimit politik dhe nuk i plotëson standardet evropiane .
Ata nuk janë të vetmit që e thonë këtë. Alastair Campbell, vështirë se një mbështetës i lindur i kryetarëve të bashkive të qendrës së djathtë në Ballkan, shkroi në ditarin e tij të Ri Europian se mbajtja e dikujt për muaj të tërë pa akuza “nuk është diçka që duhet të ndodhë në një vend që troket në derën e Bashkimit Europian”. Ekrem İmamoğlu i Stambollit, i cili vetë nuk është i panjohur me çështjet gjyqësore të kohëzuara politikisht, i dërgoi Veliajt një letër publike solidariteti nga arresti i tij shtëpiak, duke vënë në dukje paralelet e pakëndshme në të gjithë rajonin.
Edhe Komisioni i Venedikut, zakonisht i kujdesshëm, i ka kujtuar të gjithëve, me një gjuhë që është e vështirë të keqinterpretohet, se mbajtja e kryetarëve të zgjedhur të bashkive të mbyllur për periudha të gjata pa gjyq minon vetë idenë e përfaqësimit demokratik .
Historia e Veliajt ia vlen të ndalemi pak më tej. Një aktivist i shoqërisë civile i cili u bë kryetar bashkie, ai fitoi tre zgjedhje radhazi me diferenca që shumica e politikanëve evropianë vetëm mund t’i ëndërrojnë. Sheshi Skënderbej u bë për këmbësorë, lumi Lana u pastrua, një rrjet i mirëfilltë biçikletash, furnizim me ujë 24 orë në një qytet që dikur e raciononte atë për disa orë në ditë. Transformimi ishte mjaftueshëm i dukshëm për të fituar çmime ndërkombëtare dhe dashuri të sinqertë nga shumë banorë të Tiranës. Ai përflitej rregullisht si pasardhësi logjik i Edi Ramës sa herë që kryeministri më në fund vendoste të largohej.
Pastaj erdhi SPAK, Struktura Speciale Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, me akuza për korrupsion pasiv të lidhura me kontratat bashkiake – të nxitura nga një informacion anonim. Veliaj këmbëngul se akuzat janë të pabaza, produkt i një klime politike të polarizuar në të cilën socialistët në pushtet dhe demokratët e opozitës kanë kaluar vite duke u përpjekur të burgosin mbështetësit e njëri-tjetrit.
Ajo që pasoi ishte një sekuencë gjyqësore që do të ngrinte habi kudo në kontinent. Arrestim në shkurt, asnjë aktakuzë deri në korrik, shtatëmbëdhjetë kërkesa të dështuara për lirim me kusht dhe tetëmbëdhjetë të bashkëpandehur, nga të cilët shtatëmbëdhjetë tani janë të lirë në kushte relativisht të lehta, ndërsa vetë kryetari i bashkisë mbetet brenda. Në nëntor, Gjykata Kushtetuese ndërhyri dhe vendosi që Këshilli Bashkiak i Tiranës kishte vepruar në mënyrë jokushtetuese kur ia hoqi mandatin; një fitore e rrallë . Megjithatë, edhe pas këtij vendimi, SPAK thuhet se e bllokoi atë nga pjesëmarrja në mbledhjet e këshillit, duke e shndërruar një rikthim teorik në një pezullim praktik.
Raporti i Zgjerimit i BE -së për vitin 2025 për Shqipërinë e tregon historinë me gjuhë diplomatike: po, progres në verifikimin e gjyqtarëve dhe në reformat në letër, por mbeten “shqetësime serioze” në lidhje me paraburgimin e zgjatur, standardet jokonsistente të prokurorisë dhe rënien e besimit të publikut në gjyqësor. Brukseli e mban trenin e pranimit në lëvizje pasi Ballkani Perëndimor është strategjikisht shumë i rëndësishëm për t’u ndalur, por dosja Veliaj tani ndodhet në shumë kuti postare në Bruksel për ngushëllim.
Dhe tani, zëra nga përtej Atlantikut po i bashkohen korit. Në një seancë dëgjimore të nënkomisionit të Punëve të Jashtme të Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA-së të titulluar “Pika e Vërtetë: Një Rrugë Drejt Stabilitetit në Ballkanin Perëndimor” vetëm dje – 2 dhjetor 2025 – kongresmeni republikan Keith Self, kryetari i Evropës, paraqiti një vlerësim të thellë të reformave dhjetëvjeçare në drejtësi të Shqipërisë – reforma që vetë Uashingtoni ndihmoi të financoheshin. “Shtetet e Bashkuara kanë mbështetur prej kohësh përpjekjet për të ndërtuar një gjyqësor të pavarur dhe të jashtëzakonshëm në Shqipëri”, tha Self . “Megjithatë, pas dhjetë vitesh zbatimi, është e përshtatshme të rishqyrtohet nëse reforma në drejtësi po funksionon siç është menduar dhe po ofron drejtësi të paanshme për popullin shqiptar. Duhet të jetë shqetësuese për të gjithë që numri i rasteve të prapambetura në vend është zgjeruar nga afërsisht 16,000 raste në fillim të reformës në rreth 200,000 sot, duke i lënë qytetarët të presin 8 deri në 15 vjet për të marrë një vendim përfundimtar. Vonesa të tilla dëmtojnë sundimin e ligjit, besimin publik dhe procesin e rregullt ligjor .”
Duke ardhur mes shqetësimeve më të gjera rreth tensioneve etnike, ndërhyrjes ruse dhe stagnimit ekonomik në rajon, vërejtjet e Selfit ndihen si një zile e qetë zgjimi: edhe durimi i Amerikës ka kufij.
SPAK në vetvete nuk është një personazh negativ i animuar. U krijua në vitin 2019 me ndihmën bujare të BE-së dhe Amerikës, pikërisht sepse Shqipëria kishte nevojë për një organ të aftë për t’u përballur me përzierjen toksike të korrupsionit politik dhe krimit të organizuar në vend. Ka dhënë rezultate: bandat e drogës janë shpërbërë, gjyqtarët e korruptuar janë larguar, miliona dollarë janë sekuestruar.
Por çështja Veliaj, ashtu si ato të mëparshmet kundër ish-presidentit Ilir Meta ose kryebashkiakut etnik grek Fredi Beleri, ekspozon anët negative të krijimit të një prokurori me kompetenca të gjera dhe shumë pak llogaridhënie të përditshme. Kur suksesi i institucionit matet kryesisht nga numri i skafeve të profilit të lartë që mund t’u paraqesë partnerëve ndërkombëtarë, tundimi për të ndjekur emrat më të mëdhenj në dispozicion – pavarësisht nga forca e provave apo drejtësia e procesit – bëhet pothuajse i papërmbajtshëm. Shtoni këtu edhe një numër të madh çështjesh të prapambetura kombëtare që rritet në 200,000, dhe ajo që merrni është një sistem ku shqiptarët e zakonshëm presin mbi një dekadë për zgjidhje, ndërsa politikanë si Veliaj ngecin në ingranazhe.
Asgjë nga këto nuk është abstrakte. Një kryetar bashkie i zgjedhur nga populli është shkarkuar nga detyra për pjesën më të madhe të një viti pa gjyq. Familja e tij e sheh atë nën rregulla të rrepta vizitash në burg. Qindra mijëra votues të Tiranës janë privuar në mënyrë efektive nga personi që zgjodhën për të drejtuar qytetin e tyre. Kostoja njerëzore është reale dhe ndihet shumë përtej mureve të burgut.
Shqipëria është në një udhëkryq. Vendi ka bërë më shumë në dekadën e fundit për të pastruar gjyqësorin e saj sesa shumica e të huajve mendonin të mundur. Megjithatë, raste si ky tregojnë se sa të brishta mbeten këto arritje – dhe sa lehtë mund të përdoret retorika antikorrupsion për të larë hesape politike. Për Bashkimin Evropian, dilema është po aq e ashpër: sa me zë të lartë i kritikoni mangësitë e sundimit të ligjit në një vend kandidat, shtrirjen gjeopolitike të të cilit e keni nevojë urgjente? Meqë edhe ligjvënësit amerikanë tani bëjnë thirrje për një shqyrtim të kujdesshëm të dështimeve të reformave, presioni po rritet mbi Tiranën për të ofruar zgjidhje reale dhe mbi Brukselin për t’i bërë këto zgjidhje të panegociueshme.
