Shumë njerëz ende besojnë se gjaku “i papastër”, pra ai me pak oksigjen, është blu dhe se bëhet i kuq vetëm kur del jashtë trupit dhe bie në kontakt me ajrin. Ky mit përforcohet edhe nga ilustrimet shkollore ku damarët shpesh paraqiten me ngjyrë blu. Por shkenca e ka sqaruar prej kohësh këtë keqkuptim.
Ideja e “gjakut blu” lidhet pjesërisht edhe me shprehjen “me gjak blu”, e përdorur për aristokracinë europiane të shekullit XIX. Fisnikët, që kalonin shumicën e kohës në ambiente të mbyllura, kishin lëkurë shumë të çelët, gjë që i bënte damarët të dukeshin më blu. Për më tepër, përdorimi i enëve prej argjendi çonte te grumbullimi i këtij metali në trup, duke shkaktuar një problem të njohur si argjiri, që e kthente lëkurën në një nuancë gri-blu. Kjo ushqeu bindjen e gabuar se gjaku i tyre ishte blu.
Në realitet, gjaku ynë është gjithmonë i kuq. Rreth gjysma e tij përbëhet nga qelizat e kuqe të gjakut, të cilat përmbajnë proteinën hemoglobinë. Kjo proteinë transporton oksigjenin falë atomit të hekurit që ka në përbërje. Hemoglobina thith dritën blu dhe jeshile, ndërsa pasqyron dritën e kuqe, prandaj gjaku duket i kuq. Kur hemoglobina lëshon oksigjenin në inde, ngjyra e kuqe bëhet më e errët, por sërish mbetet brenda spektrit të së kuqes.
Arsyeja pse damarët nën lëkurë duken blu lidhet me një iluzion optik. Drita blu, për shkak të gjatësisë së shkurtër të valës, shpërndahet shpejt dhe nuk depërton thellë në lëkurë. Ndërsa drita e kuqe, me gjatësi vale më të madhe, depërton më thellë dhe pjesërisht përthithet nga gjaku. Si pasojë, në sipërfaqe reflektohet më shumë dritë blu, duke i bërë damarët të duken në nuanca blu. Një fenomen i ngjashëm shpjegon edhe pse detet dhe oqeanet duken blu.
Megjithatë, në natyrë ekzistojnë vërtet disa gjallesa me gjak blu. Kallamarët, oktapodët dhe gaforret “horseshoe” transportojnë oksigjenin me një proteinë tjetër, hemosianinën, e cila përmban bakër në vend të hekurit. Kur lidhet me oksigjenin, kjo proteinë pasqyron dritën blu, duke i dhënë gjakut ngjyrën karakteristike.
Pra, edhe pse damarët tanë mund të duken blu, gjaku i njeriut ka qenë dhe mbetet gjithmonë i kuq.






