Llazar Zai Fundo është një figurë emblematike e historisë politike shqiptare, njohur për vizionin e tij për një Shqipëri më të hapur dhe demokratike. Ai ishte një përfaqësues i zëshëm i idesë europiane dhe kritik i regjimit komunist, çka çoi në vdekjen e tij pas një periudhe të gjatë heshtjeje. Pas dekadash harrese, figura e tij po merr rivlerësimin e merituar në histori.
Në qytetin e Korçës, sheshi përpara bashkisë mban emrin e tij dhe një bust është vendosur për ta përjetësuar kujtimin e tij. Studiuesi dhe profesori Aurel Plasari e përshkroi këtë monument si një “borxh historik”. Ai nënvizoi se Fundo ishte jo vetëm një viktimë e diktaturës, por gjithashtu kishte vuajtur personalisht nga regjimi i Enver Hoxhës. Ekzekutimi i tij mbetet një dëshmi e xhelozisë së pushtetit ndaj intelektualëve dhe mendimeve të lira.
Në nder të tij, u organizua një ceremoni përkujtimore në Katedralen e Korçës për të shënuar 81-vjetorin e vdekjes së tij. Familjarë të Zai Fundos e kujtuan atë si një mendimtar të lirë dhe vlerat që ai mbante tani po njihet më shumë, duke sfiduar paragjykimet e trashëguara nga regjimi komunist. Kjo rikujtim bëhet në një kontekst ku figura e Llazar Zai Fundos po shpërthehet nga hiri i harresës.
Sot, kujtimi i tij nuk është më i mbuluar nga errësira, dhe rivlerësimi i tij është shumë më shumë se një thjesht një përkujtim historik. Ai përfaqëson një kthim dinjiteti për një intelektual vizionar, i cili për shkak të bindjeve të tij të forta u përball me një sistem të egër ndëshkimi. Kjo e bën Llazar Zai Fundon të jetë një simbol i guximit dhe idealizmit, një frymëzim për brezat e rinj që kërkojnë të avancojnë qëllime të ngjashme për një shoqëri më të drejtë dhe më demokratike.
