Nga Enes Hoxha
Shpesh, shtetet përballen me momente kyçe kur duhet të zgjedhin mes reformës së vërtetë dhe zgjatjes artificiale të një sistemi të dështuar. Disa i kapërcejnë këto sfida duke u përtërirë, duke ndryshuar drejtimin dhe duke ndërtuar institucione më të forta. Të tjerët, megjithatë, ngecin në një cikël të pafund dështimi, duke investuar energji dhe burime në struktura të vdekura, duke justifikuar status quo-në me arsyetime boshe. Shqipëria është pikërisht në këtë udhëkryq, ku, në vend që të pranohet dështimi i modelit aktual, politika zgjedh të zbukurojë një realitet të kalbur.
Një teori satirike, e njohur si “Teoria e Kalit të ngordhur”, ilustron këtë lloj paaftësie për të pranuar realitetin. Sipas kësaj teorie, kur dikush kupton se po hipën mbi një kalë të ngordhur, zgjidhja më e mençur do të ishte të zbresë dhe të marrë një mjet tjetër. Në praktikë, megjithatë, ndodh e kundërta: shtetet dhe institucionet bëjnë çdo përpjekje për ta mbajtur gjallë iluzionin e suksesit, duke blerë një shalë të re, duke ndryshuar kalorësin apo duke krijuar komisione hetimore dhe grupe pune që “hetojnë dhe analizojnë” me muaj të tërë një të vërtetë të qartë për këdo -që kali ka ngordhur.
Një shtet i përgjunur para korrupsionit që kërkon të vetëpërmirësohet me arna
Shqipëria është një laborator ideal për të studiuar këtë fenomen. Shteti është përgjunjur nga korrupsioni, institucionet kanë humbur çdo pavarësi, dhe ndërkohë që një pjesë e mirë e ministrave dhe kryebashkiakëve të qeverisë kanë përfunduar në pranga, ekzekutivi vazhdon me të njëjtën narrativë të reformave dhe progresit.
Në vend që të pranohet realiteti i degradimit të institucioneve dhe nevoja për një shkundje rrënjësore të sistemit në themel, qeveria bën plane arnuese, ngren komisione hetimore dhe grupe pune për të “hetuar e analizuar” probleme që i njeh mirë, ndryshon emrat e ministrave por jo mekanizmin që prodhon korrupsionin, dhe shpenzon miliona për të ndërtuar një fasadë modernizimi pa thelb e përmbajtje.
Këto janë simptoma të një shteti që nuk qeveris më për të ardhmen, por për të zgjatur me çdo kusht pushtetin. Drejtuesit e Shtetit shqiptar e dinë shumë mirë që kali ka ngordhur, por në vend që ta pranojnë dhe të investojë në diçka të re, zgjedhin të financojnë autopsinë e kalit të ngordhur, duke krijuar iluzionin se ringjallja është e mundur.
Një opozitë që kërkon të ringrihet mbi rrënojat e së shkuarës
Në anën tjetër të këtij spektri është opozita, e cila, në vend që të paraqesë një vizion të ri, ka zgjedhur të mbetet peng i së kaluarës. Rikthimi i Sali Berishës në krye të opozitës është ilustrimi më i qartë i kësaj sjelljeje. Në çdo demokraci funksionale, një opozitë që pretendon të sjellë ndryshim duhet të përfaqësojë të ardhmen, jo të rikthejë figurat e së shkuarës që tashmë kanë konsumuar çdo mundësi për të ndërtuar një vizion të ri.
Në vend që të krijojë një projekt politik që të frymëzojë brezat e rinj, opozita shqiptare ka zgjedhur të hipë përsëri mbi të njëjtin kalë të ngordhur dhe të shpresojë se disi, mrekullisht, ai do të rifitojë forcën për të garuar sërish. Por historia ka treguar se udhëheqësit që nuk arrijnë të përshtaten me kohën përfundojnë duke u bërë pengesë për ndryshimin, jo promotorë të tij.
Në këtë kuptim, Shqipëria nuk ka thjesht një problem me një qeveri të paaftë dhe të korruptuar, por edhe me një opozitë që nuk arrin të krijojë një alternativë të besueshme. Të dyja palët janë të bllokuara në të njëjtin cikël -njëra duke justifikuar dështimin, tjetra duke ringjallur modele të dështuara.
Është jetike nevoja për të braktisur kalin e ngordhur
Nëse Shqipëria dëshiron të dalë nga kriza e saj politike dhe institucionale, duhet të ketë guximin të zbresë nga kali i ngordhur. Kjo vlen për qeverinë, e cila nuk mund të vazhdojë të qeverisë përmes propagandës ndërkohë që realiteti është tjetër, por vlen edhe për opozitën, e cila duhet të kuptojë se nuk mund të bindë qytetarët për një të ardhme më të mirë duke ofruar të shkuarën si alternativë.
Shqiptarët meritojnë më shumë se sa një garë mes dy forcave që nuk duan të ndryshojnë. Meritojnë një politikë që pranon të vërtetën, ka guximin të reformohet dhe të ndërtojë një sistem të ri demokratik të bazuar në vlera, në vend që të justifikojë të djeshmen duke shpresuar se do të funksionojë nesër. Deri atëherë, shqiptarët do të shohin nga e ardhmja duke kalëruar një kalë të ngordhur.
