Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky u largua në mënyrë të rrezikshme nga skenari javën e kaluar, kryesisht falë ndërhyrjes së nënpresidentit të SHBA JD Vance.
Duke vepruar kështu, lideri ukrainas la Shtëpinë e Bardhë duarbosh dhe marrëdhëniet SHBA-Ukrainë në tension– shumë për kënaqësinë e besnikëve të MAGA-s, si ish-këshilltari strategjik Steve Bannon, i cili i tha POLITICO-s se ishte “rezultati i përsosur dhe tani ne mund të lajmë duart prej tij”. Megjithatë, ukrainasit ishin të tronditur nga spektakli dhe mbeten thellësisht të mërzitur nga ajo që ata e shohin si dështimi i Trump dhe Vance për të kuptuar se ata janë pala e padrejtë që kanë vuajtur rëndë nga duart e një Rusie revanshiste, madje duke duruar krimet e dokumentuara të luftës.
I këshilluar nga miqtë dhe këshilltarët e tij amerikanë, si dhe nga shefi i tij i fuqishëm i shtabit, Andriy Yermak, Zelensky ishte treguar i kujdesshëm për të shmangur antagonizimin e Presidentit të Amerikës, Donald Trump, që nga rizgjedhja e tij. “Luaj së bashku” ishte këshilla, dhe duke marrë parasysh krisjen midis Trump dhe Zelensky që daton në vitin 2019 – kur udhëheqësi ukrainas nuk do të pranonte kërkesën e Trump për një hetim ndaj djalit të ish-presidentit të SHBA Joe Biden – ndjekja e kësaj këshille ishte vendimtare.
Deri të premten, strategjia ishte e qartë: lideri ukrainas duhej të shihej si konstruktiv, duke e lënë presidentin rus Vladimir Putin të zemëronte Trump duke qenë i pabindur dhe i pari që thoshte “prit”.
Do të ishte e ndërlikuar të ndiqej kjo strategji edhe pse askush nuk mund ta parashikonte katastrofën që ndodhi. Pyetja është, a mund të zhbëhet dëmi?
Në Kiev, përleshja surreale dhe e stuhishme e Zyrës Ovale i fajësohet kryesisht Vance-it – një kritik i gjatë i përfshirjes së SHBA-së në Ukrainë. Ai akuzohet se ka vendosur qëllimisht të provokojë Zelensky, ndoshta për të fundosur një marrëveshje që do t’i lejonte SHBA-së akses më të madh në mineralet e Ukrainës.
Një ekspert republikan i politikës së jashtme, i cili foli me POLITICO në kushte anonimiteti për të folur lirshëm, e sheh atë në të njëjtën mënyrë: Vance donte të vriste marrëveshjen e mineraleve, duke pranuar se “do të forconte lobin pro-ukrainas në administratë. Zelensky sapo mori karremin.”
Megjithatë, eksperti republikan vuri në dukje gjithashtu se lideri ukrainas ishte fajtor që nuk u fokusua vetëm në marrëveshje. “Zelensky dështoi para të premtes për të njohur rëndësinë e marrëveshjes së mineraleve… Është e rëndësishme jo për shkak të mineraleve – është e gjitha për t’i dhënë Trump një fitore politike,” tha ai.
Zyrtarët e Shtëpisë së Bardhë kanë këmbëngulur publikisht se nuk kishte asnjë skemë për t’i zënë pritë Zelenskyit ose për të prishur marrëveshjen e mineraleve. Krejt e kundërta. Ata argumentojnë se si Trump ashtu edhe Vance ishin të frustruar nga Zelensky duke vënë në pikëpyetje pikën e negociatave me Putinin dhe mendonin se ai po përpiqej të prishte bisedimet SHBA-Rusi – një pikë që Sekretari i Shtetit Marco Rubio theksoi në një intervistë të dielën.
Pas incidentit, janë duke u zhvilluar përpjekje të forta për të riparuar disa nga dëmet dhe për të marrë Zelensky dhe Trump në telefon që të përpiqen të shpëtojnë marrëdhënien. Udhëheqësit evropianë po kërkojnë gjithashtu të krijojnë një telefonatë mes dyshes, gjatë së cilës presidenti ukrainas do të shprehte keqardhjen për mënyrën se si u zhvillua takimi – por nuk do të kërkonte falje.
“Udhëtimi në Uashington, i pari i zotit Zelensky që kur presidenti Trump u betua në detyrë, do të ishte gjithmonë një mision i vështirë”, shkroi Jonathan Eyal i Chatham House. Megjithatë, kishte ende shpresa se gjithçka mund të shkonte mirë, me perspektivat që u ndriçuan pas udhëtimeve të mëparshme të Emmanuel Macron të Francës dhe Keir Starmer të Britanisë. Me siguri, ata kishin arritur të hapnin rrugën.
“Diplomatët supozuan se mikpritësi i tij amerikan do të ishte më pak me gjemba kur Presidenti Zelensky të bënte të njëjtin udhëtim në Uashington”, tha Eyal. Dhe Trump duke u thënë gazetarëve se nuk i kujtohej të përshkruante Zelenskyy si një “diktator” ishte një tjetër shenjë shpresëdhënëse.
Megjithatë, kishte shqetësime para se Zelensky të zbarkonte në Uashington: Së pari, pasojat e vazhdueshme nga një takim i fillimit të shkurtit midis Zelensky dhe Sekretarit të Thesarit të SHBA-së, Scott Bessent, dukej se po e zemëronte Trumpin, i cili u ankua publikisht se Zelensky nuk e kishte respektuar Bessentin duke i dhënë leksione për kotësinë e bisedimeve me Putinin. Për më tepër, kundërshtarët politikë të MAGA-s kanë bërë valë me një nuancë dhe klithma për përfshirjen e vazhdueshme të SHBA-së në Ukrainë dhe duan që e gjithë ndihma të ndalet plotësisht.
Duke folur me një grup ligjvënësish republikanë dhe demokratë në Uashington përpara se të ulet me Trump dhe Vance, lideri ukrainas e kishte bërë të qartë se do t’i bënte presion Trump që të pajtohej me garancitë e sigurisë për një Ukrainë të pasluftës, por u paralajmërua nga senatori republikan Lindsey Graham, ndër të tjera, që të vepronte me kujdes dhe të shmangte fokusimin në mosmarrëveshje. Me pak fjalë, jepini fitoren Trump.
Yermak gjithashtu i kërkoi Zelenskyy-t të qëndrojë i fokusuar në marrëveshjen e mineraleve – garancitë e sigurisë mund të pasojnë më vonë. Por i irrituar nga Vance, Zelensky u largua nga kursi, duke çuar në atë që ligjvënësi i opozitës ukrainase Oleksiy Goncharenko e përshkroi me një fjalë të thjeshtë: “katastrofë”.
Duke parë ngjarjet të shpalosen nga larg, lideri i opozitës ruse, Mikhail Khodorkovsky – i cili di një ose dy gjëra për t’u ulur përballë dhomës nga një njeri i fortë – u trondit gjithashtu: “Unë e kuptoj dhimbjen e Presidentit Zelensky – zhgënjimin e tij për të qenë i pafuqishëm kundër një agresori superior. Por biznesi jep një mësim të ashpër: problemet tuaja janë problemet tuaja. Nëse dëshironi që një homolog të angazhohet, harroni problemet tuaja dhe përqendrohuni te të tyret… Dhe jo siç i shihni, por siç bëjnë ata. Tregojuni atyre se ju jeni zgjidhja e problemeve të tyre”, tha ai për POLITICO.
“Presidenti Zelenskyy dështoi në këtë. Ai foli për drejtësinë dhe Evropën, publikisht, duke injoruar sesi elektorati i Trump e percepton situatën. Shpresoj që presidenti amerikan të ketë mençurinë dhe aftësinë për t’iu përgjigjur ngjarjeve me qartësi dhe pragmatizëm”, shtoi ai.
Megjithë pasigurinë, megjithatë, udhëheqësi ukrainas po merr mbështetje të gjerë në shtëpi për të qëndruar në pozicionin e tij. Edhe ligjvënësit që kanë qenë shumë kritikë ndaj lidershipit të tij po mblidhen publikisht rreth tij – edhe pse privatisht disa thonë se ai nuk arriti ta përshtatte gjuhën e tij me administratën e re të SHBA. Por të gjithë e shohin atë si duke reflektuar besnikërisht opinionin publik ukrainas, duke mbrojtur me pasion kombin e tyre të sulmuar brutalisht dhe duke shprehur alarmin e ndjerë në të gjithë vendin për mundësinë e një armëpushimi që i lë ata të prekshëm ndaj akteve të përsëritura të agresionit rus.
“Ishte me të vërtetë një goditje e një njeriu nga lideri i një vendi shumë më të madh – një që supozohej se ishte mik. Ishte goditje,” tha ligjvënësi i opozitës Lesia Vasylenko. “Zelenskyy doli mjaft i fortë.”
Ligjvënësi Mykola Kniazhytskyi shprehu keqadhje për incidentin. “Takimi mes Zelensky dhe Trump nuk duhet të kishte dështuar. Jemi të përkushtuar për bashkëpunim me Amerikën dhe shpresojmë që emocionet të qetësohen, duke lejuar që dialogu të kthehet në një kurs konstruktiv. Ukrainasit, më shumë se kushdo tjetër, duan paqen. Ne jemi gati për negociata, por ato duhet të vijnë nga pozicioni i forcës, jo nga kapitullimi”, tha ai për POLITICO.
Pyetja kryesore është nëse dëmi është i pariparueshëm. Disa nga pala ukrainase po i lidhin shpresat e tyre te reagimi i mëpasshëm i Trump-it teksa ai po shkonte për në vendpushimin e tij në Florida. “Ai nuk po nxirrte shkumë nga goja. Dhe unë kam pasur disa njerëz në administratë që ma kanë vënë në dukje këtë. Ndjenja e Trump duket se është se Zelensky nuk është në një gjendje të favorshme psikologjike për shkak të stresit të tre viteve të fundit”, tha eksperti republikan i politikës së jashtme për POLITICO.
“Mund t’ju them këtë, megjithatë, pa marrëveshjen për mineralet, nuk ka asnjë mënyrë në bote që Trump të shkojë ose mund të shkojë në Kongres për të kërkuar më shumë para për Ukrainën. Kjo është ajo për të cilën ishte e gjitha. Dhe pa të, ka një probabilitet zero.”
