Nga Peter Van Onselen, DAILY MAIL
Është shqetësuese kur çdo vend zotëron armë bërthamore – por ky është një kërcënim që bota ka mësuar ta menaxhojë.
Ka një supozim bazë se shumica e vendeve që kanë armë bërthamore përmbahen nga përdorimi i bombave atomike për shkak të vetëruajtjes.
Domethënë, nëse ato do të lëshonin raketa bërthamore, vendi i tyre do të shkatërrohej. Ekspertët e mbrojtjes e quajnë këtë ‘Shkatërrim të Sigurt të Ndërsjellë’ (Mutually Assured Destruction).
Po çfarë ndodh nëse një shtet nuk ka frikë nga shkatërrimi? Po sikur ta mirëpresë atë, duke e parë si një portë drejt shpëtimit hyjnor?
Ky ka qenë prej kohësh shqetësimi me Iranin. Dhe nuk është një rrezik i ekzagjeruar.
Aspiratat bërthamore të Iranit nuk ekzistojnë në një vakum. Ato ndodhen brenda një kuadri ideologjik më të gjerë që përfshin atë që njihet si milenarizëm: bindja se bota po shkon drejt një përplasjeje përfundimtare dhe transformuese midis së mirës dhe së keqes.
Vite më parë, si akademik në universitet, mbikëqyra një student që bëri tezën për milenarizmin. Kjo më hapi sytë për ndikimin e tij në politikën e Lindjes së Mesme.
Në Islamin Shiit, milenarizmi lidhet me rikthimin e Mehdiut, ose Imamit të Fshehur. Ai është një figurë mesianike që do të shfaqet në një epokë kaosi për të vendosur një rend islamik të drejtë.
Kjo nuk është thjesht zhurmë në sfond, për të mos thënë më shumë. Ish-presidenti iranian Mahmoud Ahmadinejad përqafoi hapur këtë pikëpamje.
Gjatë presidencës së tij, ai jo vetëm që iu referua Mehdiut në fjalime, përfshirë edhe në Kombet e Bashkuara, por qeveria e tij shpenzoi fonde për përgatitjet fetare për rikthimin e Mehdiut.
Ahmadinejad besonte se apokalipsi nuk duhej shmangur, por përkundrazi duhej mirëpritur – madje edhe përshpejtuar.
Investimet rrugore drejt Jamkaranit, shtëpia e xhamisë së lidhur me shfaqjen e Mehdiut, u përfshinë në buxhet si infrastrukturë kombëtare.
Kufiri midis fesë dhe planifikimit shtetëror u bë qëllimisht i paqartë.
Edhe pse jo çdo lider iranian është milenarist, mjaft prej tyre janë, dhe sistemi politik u jep atyre ndikim real.
Korpusi i Gardës Revolucionare Islame (IRGC), i cili pothuajse me siguri do të kontrollonte çdo arsenal bërthamor iraniane nëse kjo do të ndodhte, ka udhëheqës që përsërisin gjuhë të ngjashme apokaliptike.
Gjenerali Hossein Salami, kreu i IRGC-së – para se të vritej së fundmi nga sulmet izraelite – kishte kërcënuar vazhdimisht se do të fshinte Izraelin nga harta.
Ai e përshkroi Izraelin si një “tumor kancerogjen” që duhet “shkatërruar”.
Me një retorikë të tillë, nuk ka shumë hapësirë për të lëvizur. Nuk mund të trajtohet thjesht si një shprehje metaforike.
Është një deklaratë e qëllimshme, e rrënjosur në besimin se konflikti me Izraelin është i shenjtë në aspektin fetar.
Kjo është arsyeja pse Izraeli vepron ashtu siç vepron – nga atentatet e synuara ndaj shkencëtarëve bërthamorë iranianë, deri te sabotazhet kibernetike dhe sulmet ajrore të fundit në Iran.
Veprimet e SHBA-së dhe Izraelit gjatë dy javëve të fundit nuk kanë të bëjnë vetëm me mbrojtjen kombëtare.
Ato synojnë të parandalojnë të pamundurën: një shtet me armë bërthamore që drejtohet nga njerëz që nuk frikësohen nga një Apokalips i vërtetë.
Nën udhëheqjen e Trump, SHBA-ja goditi tre vende të lidhura me bërthamën, objekte të vendosura thellë nëntokë, sepse asnjë vend tjetër nuk ka kapacitetin për të sulmuar efektivisht ato bunkerë.
Mesazhi ishte i qartë: diplomacia ka kufijtë e saj kur merret me një shtet si Irani, i cili në shumë aspekte është një aktor shumë më i rrezikshëm sesa, për shembull, Koreja e Veriut, pikërisht për shkak të tendencave të tij milenariste.
Ndërsa Irani gjithmonë ka pretenduar se programi i tij bërthamor është civil, për energji dhe jo për armë, kjo pretendim nuk kalon testin e dyshimit.
Vende si Fordow, fortesa bërthamore e fshehur nën male, janë qëllimisht të mbrojtura nga sulmet ajrore pikërisht sepse nuk është një vend për pasurimin e energjisë.
Është projektuar për të qenë i qëndrueshëm në rast lufte, gjë që ka kuptim vetëm nëse qëllimi është ndërtimi i një arme, jo një reaktori civil.
Tani, duket se SHBA-ja e ka zgjidhur këtë problem.
Nëse Irani do të pajisej me bombën bërthamore, kjo do të sillte rreziqe të tjera. Do të shihnim përhapje bërthamore në të gjithë Lindjen e Mesme.
Nëse Irani do të kishte bombën, Arabia Saudite do të donte një (ashtu është shprehur), dhe potencialisht edhe Turqia. Egjipti mund të përpiqej gjithashtu ta ndërtonte një.
Disa në Perëndim harrojnë, ose injorojnë qëllimisht, se Irani nuk është viktimë në Lindjen e Mesme. Ai është bullizues rajonal.
Në vend që të ishte viktimë e rrethuar nga agresioni, Irani është burimi kryesor i destabilizimit në gjithë rajonin.
Si një teokraci shiite në një rajon kryesisht sunit, ngritja e Iranit frikëson shumë shtetet arabe sunitë.
Ambiciet bërthamore të tij shihet si pjesë e misionit ideologjik për të rimodeluar Lindjen e Mesme sipas imazhit të tij.
Është një regjim revolucionar, ku pjesë të udhëheqjes besojnë se kaosi global nuk duhet shmangur, por përqafuar, sepse ai afron kohën e fundit të botës.
Nëse kjo nuk justifikon masa agresive për përmbajtjen, atëherë çfarë?
