Afrika po përshtatet me realitetin e ri të tarifave të Presidentit të SHBA-së, Donald Trump, me vendet në kontinent që përballen me disa nga tarifat më të larta të eksportit. Por ajo që mund të shndërrohet në një krizë është një mundësi për rivalin e Shteteve të Bashkuara, Kinën, e cila prej kohësh i ka joshur vendet afrikane dhe tani po u ofron atyre një litar shpëtimi.
Katër vende afrikane – Libia, Afrika e Jugut, Algjeria dhe Tunizia – përballen me disa nga tarifat më të larta të vendosura nga administrata Trump, me tarifa mbi eksportet që variojnë nga 25% në 30%. Tetëmbëdhjetë vende të tjera nga kontinenti u goditën me taksa prej 15%, tregoi një paketë e modifikuar tarifore e publikuar të enjten nga Shtëpia e Bardhë.
Në prill, kur u njoftuan për herë të parë taksat e importit të SHBA-së, Trump i cilësoi ato si “reciproke” dhe që synonin vendet që ai tha se kishin deficite tregtare me SHBA-në. Por Trump i bazoi tarifat e tij në deficitet tregtare të vendeve me Shtetet e Bashkuara – jo në tarifat që ato vendosin. Afrika e Jugut, një nga fuqitë e kontinentit, kundërshtoi vendosjen e një tarife prej 30% mbi eksportet e saj me destinacion SHBA-në, duke thënë se vendimi i Trump nuk bazohej në “një përfaqësim të saktë të të dhënave tregtare në dispozicion”.
Një mundësi për Kinën
Kina është ofruar të zbusë ndikimin e tarifave të SHBA-së mbi Afrikën, duke thënë në qershor se do të ndalojë tarifat mbi importet për pothuajse të gjithë partnerët e saj afrikanë.
“Nuk ka mundësi tjetër për vendet afrikane për të forcuar tregtinë Jug-Jug (midis vendeve në zhvillim) sesa tani”, tha studiuesi i Afrikës së Jugut Neo Letswalo për CNN, ndërsa u bëri thirrje vendeve të “kthehen vetëm nga Kina dhe ta bëjnë atë SHBA-në e ardhshme”.
“Amerika po e humbet gradualisht statusin e saj të lidershipit global”, tha Letswalo, duke shtuar se sa më shumë vende “të bëhen më pak të varura nga SHBA-ja, aq më e madhe është mundësia që Kina të bëhet një alternativë”.
Përpara afatit të fundit të tarifave, SHBA-të nuk bënë një marrëveshje tregtare me asnjë komb afrikan pavarësisht përpjekjeve nga kontinenti për të shmangur tarifat, duke nënvizuar vendin e Afrikës në listën e prioriteteve të Shtëpisë së Bardhë. Letswalo e përshkroi dështimin e Amerikës për të negociuar një marrëveshje me Afrikën si “një qëllim të hapur për Kinën”.
Ndikimi i tarifave të Trump po ndihet tashmë në disa nga ekonomitë më të zhvilluara të Afrikës dhe në disa nga më të varfrat e kontinentit, siç është Lesoto, e cila u godit me një tarifë prej 15%. Më parë ishte goditur me një tarifë prej 50% – një nga normat më të larta – përpara se tarifat të modifikoheshin.
Kryeministri i Lesotos, Samuel Matekane, tha në qershor se tarifa e madhe, e kombinuar me ndërprerjen e ndihmës amerikane për kombin me pak më shumë se 2 milionë banorë, “kanë dëmtuar industritë që më parë siguronin mijëra vende pune”. Trump e ka përshkruar Lesoton, një komb pa dalje në det të rrethuar nga Afrika e Jugut, si një vend “për të cilin askush nuk ka dëgjuar ndonjëherë” – edhe pse tregtia midis SHBA-së dhe Lesotos arriti në mbi 240 milionë dollarë vitin e kaluar , kryesisht në tekstile.
Përpara tarifave, Lesoto përfitonte nga një marrëveshje tregtare me SHBA-në që i lejonte asaj dhe vendeve të tjera të pranueshme nën-Sahariane të eksportonin mallra në SHBA pa taksa. Autoritetet në Lesoto kanë shpallur një gjendje katastrofe kombëtare dyvjeçare për shkak të tarifave, ndërsa vendi përgatitet për ndikimin e tyre, me industrinë tekstile që tashmë po përballet me humbje masive të vendeve të punës .
Mijëra vende pune janë gjithashtu të kërcënuara në fqinjin më të pasur të Lesotos, Afrikën e Jugut, ku kultivuesit e agrumeve thanë se ishin të kapluar nga “ankth i madh” përpara afatit të tarifës së 1 gushtit. Në një deklaratë këtë javë, Shoqata e Kultivuesve të Agrumeve (CGA) e vendit paralajmëroi se “humbjet e vendeve të punës do të jenë të sigurta” nëse tarifat hyjnë në fuqi. Ai shtoi se, “qindra mijëra kuti me agrume janë gati në kontejnerë për t’u dërguar në SHBA gjatë disa javëve të ardhshme” dhe se zbatimi i tarifave “do të thotë që shumica e këtij fruti do të mbetet i pashitur”.
Industri të tjera në Afrikën e Jugut, siç është sektori i automobilave, gjithashtu përballen me rrezikun e tronditjeve ekonomike, thanë analistët.
“Tashmë, kemi kompani brenda sektorit të automobilave që kërcënojnë të largohen (nga vendi) si rezultat i rënies së biznesit”, tha Letswalo.
“Tarifat do t’i shtojnë barrën problemeve ekzistuese dhe, nëse këto subjekte vendosin të largohen nga Afrika e Jugut, fatkeqësitë tona ekzistuese të papunësisë do të përkeqësohen”, tha ai.
Gwede Mantashe, ministri i burimeve minerale dhe të naftës i Afrikës së Jugut, u tha gazetarëve të martën se po kërkohen rrugë të tjera për mallrat e Afrikës së Jugut.
«Nëse SHBA-të vendosin tarifa të larta, ne duhet të kërkojmë tregje alternative», tha ai. «Partneri ynë më i madh tregtar është Kina, jo SHBA-të. SHBA-të janë numri dy», shtoi Mantashe. Megjithatë, ndërsa Afrika e Jugut kërkon mundësi më të gjera, grupi i kultivuesve të agrumeve ka shprehur rezervat e tij, konkretisht që produktet e tyre i përshtaten tregjeve të caktuara, kështu që gjetja e një tjetri nuk është e lehtë.
Drejtori i saj ekzekutiv, Boitshoko Ntshabele, i tha CNN në një deklaratë se “tregu amerikan mbetet një përparësi, dhe kështu duhet të jetë edhe përmirësimi i aksesit në Kinë” dhe gjetkë.
“Ekziston një vlerësim i thellë i agrumeve të Afrikës së Jugut nga konsumatorët amerikanë. Që nga viti 2017, eksportet tona në atë treg pothuajse janë dyfishuar. Tregu ka një potencial të jashtëzakonshëm”, shtoi Ntshabele.
A është e rrezikshme mbështetja te Kina?
Letswalo beson se ka rreziqe shoqëruese pas opsionit joshës të mbështetjes te Pekini për të zbutur ndikimin e tarifave të Trump.
Alternimi i SHBA-së me Kinën “mund të jetë i rrezikshëm”, tha ai, “veçanërisht për disa industri të sapolindura brenda vendeve (afrikane)”.
“Nëse nuk mbrohen, produktet kineze do t’i përmbytin dhe do t’i tejkalojnë në konkurrencë, pasi shumë vende afrikane janë tregje të ndjeshme ndaj çmimeve”, paralajmëroi ai.
Kina ka imponuar disa marrëveshje tregtare të pabalancuara të vetat në Afrikë, me deficite tregtare të shtrembëruara në favor të saj, sipas Projektit Kinë-Global Jug (CGSP), një organizatë që monitoron angazhimin e Kinës me vendet në zhvillim. Për më tepër, pjesa më e madhe e eksporteve të Pekinit në Afrikë përbëhet kryesisht nga produkte të përpunuara , ndërsa eksportet e kontinentit në Kinë janë zakonisht lëndë të para. Ramaphosa i Afrikës së Jugut mbështeti tregtinë e ekuilibruar me Kinën kur u takua me homologun e tij kinez Xi Jinping në Pekin vitin e kaluar.
Letswalo këshilloi që, ndërsa Afrika mbështetet te Kina për tregti, ajo duhet të kërkojë edhe alternativa të brendshme. Ai rekomandoi një zbatim të shpejtë të Zonës së Tregtisë së Lirë Kontinentale Afrikane (AfCFTA) , një marrëveshje e nënshkruar nga kombet në kontinent për të nxitur tregtinë midis tyre. Edhe pse u krijua në vitin 2020, zbatimi i AfCFTA-s ka qenë i ngadaltë, me pak më shumë se 20 vende nga 55 vendet e kontinentit që tregtojnë sipas marrëveshjes.
Rewane beson se tarifat e SHBA-së mund ta frymëzojnë Afrikën “të ndërtojë qëndrueshmëri ekonomike dhe të jetë më pak e varur nga tregtia e pabarabartë”. Mbi të gjitha, shtoi ai, kontinenti duhet të jetë “më i orientuar drejt vetes sesa i varur nga jashtë”./ CNN
