Nga: Greg McKevitt / BBC
Pesëdhjetë vjet më parë, Bill Gates dhe Paul Allen themeluan gjigantin e teknologjisë Microsoft. Në vitin 1993, Gates foli për BBC-në rreth risive të qasjes në internet që do të përcaktonin shekullin XXI.
Kur, në qershor të vitit 1993, BBC transmetoi për herë të parë një intervistë me bashkëthemeluesin e Microsoft-it, Bill Gates, besohej se në të gjithë botën ekzistonin vetëm rreth 130 faqe interneti. Programi i njohur shkencor i BBC-së, Horizon, po hetonte atë që quhej “kufiri i ri elektronik”, në një epokë ku “informacioni po fillon të riformësojë botën tonë, gjeografinë dhe ekonominë e saj”.
Gates i tha programit: “Kjo është epoka e informacionit, dhe kompjuteri është mjeti i kësaj epoke, ndërsa softueri do të përcaktojë se sa lehtë do të mund të qasemi në gjithë atë informacion”.
Shikuesit mund të dërgonin një çek prej dy paundësh për të marrë me postë transkriptin e programit.
Industria e kompjuterëve kishte përjetuar tashmë rritjen më të shpejtë në histori, por çelësi për fitime të mëtejshme qëndronte në krijimin e një pajisjeje portative dhe të lehtë për t’u përdorur.
Programi shtroi pyetjen: “A kemi vërtet nevojë për informacion pa fund, apo ata thjesht duan të na e shesin atë”? Në një botë ku një listë pothuajse e plotë e faqeve të internetit mund të zinte vetëm dy faqe letre, termi World Wide Web as që përmendej. Megjithatë, idetë e paraqitura në program ishin shpesh përpara kohës.
Në ditët e para të Microsoft-it, Bill Gates dhe Paul Allen kishin një qëllim ambicioz: një kompjuter në çdo tavolinë dhe në çdo shtëpi – natyrisht, me produktet e Microsoft-it. Ata u takuan për herë të parë si fëmijë në një shkollë private në Sietël, ku zbuluan dashurinë e përbashkët për kompjuterët. Të dy ndoqën studimet universitare, por i braktisën për të krijuar Microsoft-in – një emër që lindi nga fakti se ofronin softuerë për mikrokompjuterë.
Suksesi i madh i kompanisë erdhi në vitin 1980, kur Microsoft-i u angazhua për të zhvilluar sistemin operativ të kompjuterit personal që po projektohej nga IBM-i – kompania më e madhe e kompjuterëve në atë kohë. Në një lëvizje të zgjuar biznesi, Microsoft-it iu lejua ta licenconte sistemin operativ për prodhues të tjerë, duke krijuar një industri të re të kompjuterëve personalë “të përputhshëm me IBM-in”, që mbështeteshin në produktin MS-DOS. Paratë nisën të rridhnin me shumicë – dhe nuk janë ndalur që prej atëherë.
Ndërsa Gates ishte tipi serioz – gjeniu i kompjuterëve – Allen kishte më shumë stilin e vëllait të madh ekstravagant. Ai punoi në Microsoft deri në vitin 1983, kur u tërhoq nga drejtimi aktiv pasi iu diagnostikua një formë e leucemisë.
Pas shërimit, u bë një investitor i suksesshëm dhe, duke ruajtur aksionet e veta në kompani, mbeti përherë në listat e njerëzve më të pasur në botë – deri në vdekjen e tij në vitin 2018, në moshën 65-vjeçare. Ai e përdori pasurinë e tij të madhe për të investuar në pasionet personale – ishte pronar i skuadrës së basketbollit Portland Trail Blazers dhe të asaj të futbollit amerikan, Seattle Seahawks, të cilët fituan kampionatin amerikan [Super Bowl] në vitin 2013.
Largimi nga Microsoft-i i dha gjithashtu kohë për t’iu përkushtuar dashurisë së tij për muzikën, sidomos për kitarën.
Producenti legjendar Quincy Jones ka deklaruar në një intervistë për një revistë se Allen “këndon dhe luan sikur të ishte Jimi Hendrix”.
Ai shtoi: “U nisa për një udhëtim me jahtin e tij, dhe aty ishin David Crosby, Joe Walsh, Sean Lennon … dhe në dy ditët e fundit, erdhi Stevie Wonder me grupin e tij dhe e nxiti Paulin të dilte në skenë e të luante me të – njeri, ai është vërtet i mirë”. Muzeu i Pop-Kulturës në Sietël, të cilin Alleni e themeloi, është krahasuar në formë me një kitarë të thyer dhe u projektua nga arkitekti i famshëm Frank Gehry.
Allen u largua nga Microsoft-i përpara se produkte si Windows, Excel dhe Word të hynin në shtëpitë dhe zyrat e njerëzve në mbarë botën.
Deri në fillim të viteve ’90 të shekullit XX, vizioni i Gatesit për kompjuterët e lidhur në rrjet bëri që shitjet dhe fitimet të rriteshin ndjeshëm.
Megjithatë, ëndrra e hershme e dyshes për të vendosur një kompjuter me softuer të Microsoft-it në çdo shtëpi dhe biznes mbeti vetëm gjysmë e përmbushur.
Programet për përpunimin e tekstit dhe tabelat elektronike ishin fitimprurëse, por etja e pandalshme e Microsoft-it për zgjerim kërkonte horizonte të reja.
Hapi i radhës ishte të sillte multimedian në shtëpitë e njerëzve, duke e kthyer kompjuterin personal në një pajisje komunikimi. Ishte pikërisht bota e argëtimit – aq e dashur për Allenin – ajo në të cilën Gatesi duhej të futej.
Gates e pranoi për BBC-në në vitin 1993 se “shtëpia do të jetë një kufi më i vështirë për t’u pushtuar”. Megjithatë, ai ishte i sigurt se Microsoft-i do t’ia dilte mbanë.
“Nëse e mendon në një afat kohor prej 15 vitesh, ose sigurisht 20 vitesh, nuk kam asnjë dyshim që vizioni i një kompjuteri në çdo shtëpi – edhe pse nuk do të duket si kompjuteri i sotëm – do të realizohet plotësisht”, ka thënë ai.
Një vit më herët, Bruce Springsteen kishte pasur sukses me këngën e tij ironike 57 Channels (And Nothin’ On). I pandikuar nga cinizmi i Bosit, Nathan Myhrvold nga Microsoft-i fliste për një të ardhme me deri në një mijë kanale televizive.
“Kjo mund të tingëllojë si një makth”, tha ai, “por mendoj se është një gjë e mrekullueshme. Imagjinoni sikur libraria juaj e preferuar të kishte vetëm pesë libra”.
Duke përshkruar një sistem që ngjan shumë me shërbimet moderne të transmetimit [streaming], ai fliste për një “udhëzues ndërveprues në internet, i cili përdor teknologjinë kompjuterike për të organizuar kanalet, për t’i paraqitur sipas temave, madje edhe për të mësuar se çfarë përmbajtjesh ju pëlqejnë dhe më pas për t’ua shfaqur ato në mënyrë të personalizuar në televizorin tuaj”.
Myhrvold po ofronte një parashikim magjepsës të së ardhmes: një botë në majë të gishtave, ku mund të porosisje menjëherë një CD të grupit En Vogue apo bileta për një koncert të Princit [Prince]. Por, çfarë do të nënkuptonte kjo për privatësinë personale?
Një paralajmërim u dha në programin e vitit 1993 nga Denise Caruso, redaktore e revistës Digital Media: “Lehtësia e të qëndruarit përpara televizorit ndërveprues pas pesë vitesh dhe mundësia për të porositur diçka me një shtypje të telekomandës, do të thotë që informacioni për ju po kalon nëpër një rrjet. Kjo nënkupton që kushdo që ndodhet në anën tjetër të rrjetit di çfarë po shikoni në televizor, mund të ketë numrin e kartës suaj të kreditit dhe mund të dijë shumë gjëra për ju që ndoshta ju nuk doni që t’i dinë”.
Caruso ngriti çështje që sot gjejnë jehonë në debatin aktual mbi modelet gjenerative të inteligjencës artificiale [IA], të cilat trajnohen duke “gllabëruar” materiale të mbrojtura me të drejtë autori. Ajo tha: “Duke e kthyer informacionin në një mall tregtar, ti në fakt ndryshon natyrën e mënyrës se si njerëzit mendojnë për idetë, për punën e tyre dhe për atë që bëjnë. Unë jam shkrimtare. Aseti im kryesor janë idetë, dhe kur përpiqesh të vësh kufij rreth asaj çfarë është informacion, nga ka ardhur një ide dhe kush e ka pasur atë fillimisht, në çfarë letre apo pecete është hedhur për herë të parë – kur e zhvendos informacionin në atë fushë, gjithçka fillon të bëhet e mjegullt: ku përfundon ideja e njërit dhe ku fillon ajo e tjetrit”.
Ajo shtoi se, ndonëse informacioni ishte një mall i jashtëzakonshëm, ai nuk kishte asnjë vlerë nëse nuk mund të mbrohej. Por, si mund të mbrosh diçka që nuk ka ekzistencë fizike dhe që mund të kopjohet apo të ndryshohet në mënyrë të padukshme?
“Problemi është se zgjidhjet janë po aq të ndërlikuara sa edhe vetë problemet. A duhet ta mbyllim të gjithë informacionin? Absolutisht jo. Nuk do të kishim përparim shkencor nëse shkencëtarët nuk do të mund të shkëmbenin lirisht ide dhe informacion. Por, a duhet ta lëmë gjithçka të lirë dhe të themi se çdo informacion i përket të gjithëve? Edhe kjo nuk funksionon, sepse njerëzit jetojnë nga frytet e punës së tyre – që është informacioni, qoftë ai një libër, një film apo një këngë. Mendoj se teknologjia është diçka e jashtëzakonshme dhe shumë e fuqishme, por ajo është e fuqishme në të dy drejtimet. Prandaj, është shumë e rëndësishme që ta kuptojmë këtë para se ta përqafojmë pa menduar mirë”.
Edhe pse World Wide Web nuk u përmend fare në program, për shumë shikues ai shërbeu si prezantimi i parë me një koncept që sot është thelbësor: posta elektronike – ose email-i. Me zgjerimin e pandalshëm të Microsoft-it, zëvendëspresidenti për burime njerëzore i kompanisë, Mike Murray, tha se email-i “krijon një fshat elektronik që na lejon të kapërcejmë kufijtë e kohës dhe të hapësirës gjeografike”. Fjalët e tij mund të duken të zakonshme sot, por në atë kohë, ideja që dikush mund të komunikonte menjëherë me një ose më shumë persona në anën tjetër të botës – pa një telefonatë ndërkombëtare të kushtueshme – ishte revolucionare.
Deri në fund të vitit 1993, numri i faqeve të internetit ishte vlerësuar në 623, duke u dyfishuar çdo tre muaj. Në fund të vitit 1994, ky numër kishte arritur në 10,022. Disa komentues e cilësuan Microsoft-in si të vonuar në njohjen e potencialit dhe rritjes së rrjetit, por në maj të vitit 1995, Bill Gates dërgoi një memorandum te stafi i lartë me titullin “Vala e internetit”, duke e cilësuar atë si “zhvillimin më të rëndësishëm që prej prezantimit të kompjuterit personal të IBM-it në vitin 1981”. Tre muaj më vonë, Microsoft-i lansoi portalin e tij të internetit MSN, së bashku me hedhjen në treg të Windows 95. Disa versione të sistemit operativ përfshinin, në mënyrë kontroverse, edhe shfletuesin e ri Internet Explorer. E ardhmja, sërish, ishte e hapur për t’u kapur – dhe Gates, edhe një herë, kishte ide të mëdha për mënyrën se si ta dominonte atë.
