Një rrjet ndërkombëtar i trafikimit të organeve po shfrytëzon njerëzit e cenueshëm në Kenia dhe shpresat e atyre që kanë nevojë të dëshpëruar për organe në Gjermani.
Njëzet e dy vjeçari Amon Kipruto Mely mendoi se duke shitur veshkën e tij, do të fillonte një jetë të re, më të mirë.
Jeta në një fshat në Kenian perëndimore ka qenë e vështirë për të që nga pandemia COVID.
Ai lufton për të gjetur të ardhura të qëndrueshme, duke lëvizur nga një punë në tjetrën , në një shitës makinash, një kantier ndërtimi dhe gjetkë.
Një ditë, një mik i tha atij për një mënyrë të shpejtë dhe të lehtë për të fituar 6000 dollarë.
“Ai më tha se do të ishte një marrëveshje e mirë për të shitur veshkën time,” tha Amon.
Dukej si një mundësi e mirë, por e çoi atë në një rrjetë të errët shfrytëzimi, dëshpërimi dhe keqardhjeje.
Mediat gjermane Der Spiegel, ZDF dhe DW gjurmuan shtigjet e shitësve dhe blerësve të organeve, analizuan dokumente, folën me informatorë dhe profesionistë shëndetësorë dhe zbuluan se si një rrjet ndërkombëtar, i shtrirë nga një spital në Kenia, po tërhiqte trafikantë në hije nga Gjermania.
Të rinjtë, të dëshpëruar për para dhe të moshuarit, të dëshpëruar për të jetuar.
Amon u njoh me një ndërmjetës i cili organizoi transportin për në spitalin Mediheal në qytetin Eldoret, në Kenian perëndimore. Atje ai u prit nga mjekë indianë të cilët i dhanë dokumente në anglisht, një gjuhë që ai nuk e kuptonte.
Ai nuk ishte i informuar për rreziqet për shëndetin e tij.
“Ata nuk më shpjeguan asgjë.”
Personi që më kishte marrë më tregoi me gisht njerëzit përreth nesh dhe tha: “Shikoni, të gjithë bënë donacione, madje do të kthehen në punë.”
Pas operacionit, atij iu pagua vetëm 4000 dollarë në vend të 6000 dollarëve që i ishin premtuar.
Me këto bleu një telefon dhe një makinë që u prish shpejt.
Menjëherë më pas iu përkeqësua shëndeti. Ai ndihej i trullosur dhe i dobët.
Nëna e tij u trondit kur mësoi se djali i saj shiti veshkën. Historia e Amonit duket se është një nga shumë të tjera.
Willis Okumu, një studiues me bazë në Nairobi, foli me disa të rinj të cilët i thanë se kishin shitur veshkat e tyre në qytetin Oyugis, 180 kilometra në jugperëndim të Eldoret.
“Në realitet, ky është krim i organizuar,” tha ai.
Ai vlerëson se deri në njëqind të rinj vetëm në Oyugis mund të kenë shitur veshkat e tyre, shumë prej të cilëve vuajnë nga probleme shëndetësore, si dhe nga depresioni dhe trauma psikologjike.
“Unë nuk mendoj se ata do të arrijnë në 60,” shtoi ai. DW foli me katër të rinj në Oyugis të cilët thonë se i shitën veshkat e tyre për vetëm 2000 dollarë.
Ata treguan se si, pas operacionit të tyre, ndërmjetësit e tyre u kërkuan atyre të “rekrutonin” donatorë të rinj për një komision prej 400 dollarë secili.
Donatori u bë rekrutues
“Nuk ka asnjë ligj që ju pengon të dhuroni veshkën tuaj për para dhe nuk mund të ndiqeni penalisht për të,” tha Okumu, duke iu referuar informacionit që mori nga njësia ndërkombëtare e krimit të organizuar në policinë keniane.
Ajo që lejohet, sipas ligjit kenian, është dhurimi i organeve për të afërmit ose për arsye altruiste.
Duke folur për DW në kushte anonimiteti, një ish-punonjës shumëvjeçar i Spitalit Mediheal zbuloi se blerja dhe shitja e transplanteve ka nisur shumë vite më parë.
Fillimisht, marrësit erdhën nga Somalia dhe donatorët nga Kenia. Por më pas, në vitin 2022, marrësit filluan të vinin nga Izraeli dhe, nga viti 2024, nga Gjermania.
Donatorët për këta klientë të pasur vijnë nga vende si Azerbajxhani, Kazakistani apo Pakistani.
Burimi tha se donatorëve iu kërkua të nënshkruanin dokumente që deklaronin se kishin lidhje me marrësit që nuk i kishin takuar kurrë dhe se ata pranuan heqjen e veshkave pa u informuar për rreziqet e mundshme shëndetësore, ndërsa disa prej tyre nuk ishin as të moshuar.
“Për shkak të pengesës gjuhësore, ata thjesht nënshkruajnë,” tha ish-punonjësi.
Kalimi në një treg më fitimprurës
Që nga kalimi nga marrësit somalezë te izraelitët dhe gjermanët, biznesi ka lulëzuar, me çdo marrës që paguan deri në 200,000 dollarë për një veshkë – një shifër e konfirmuar nga burime të shumta.
Ish-punonjësi i spitalit tha për DW se një agjenci e quajtur “MedLead” ishte përgjegjëse për gjetjen e donatorëve dhe marrësve ndërkombëtarë.
Në faqen e saj të internetit, MedLead pretendon të sigurojë dhurime të veshkave brenda 30 ditëve “në përputhje me legjislacionin për dhurimin e organeve”.
Në faqen e saj në Facebook ka video të njerëzve që falënderojnë MedLead për ndihmën e tyre për të marrë një veshkë të re në Kenia.
Videoja e fundit në faqen e internetit tregon Sabine Fischer Kugler, një grua 57-vjeçare nga Gunzenhausen, Gjermani, e cila vuante nga sëmundja e veshkave për 40 vjet.
Pasi një veshkë zëvendësuese pushoi së funksionuari, ajo ishte e dëshpëruar për të gjetur të dytën.
Por lista e pritjes për një veshkë të re në Gjermani është e gjatë, mund të zgjasë tetë deri në dhjetë vjet.
Në Gjermani, vetëm veshkat e njerëzve të vdekur që kanë rënë dakord në mënyrë eksplicite për dhurimin e organeve mund të përdoren për transplantim, dhe nuk ka mjaft donatorë për më shumë se 10,000 njerëz që presin për një veshkë.
Mungesa e dhurimeve të organeve nxit dëshpërimin dhe çon në largim jashtë vendit.
Njeriu pas MedLead është një shtetas izraelit i quajtur Robert Spolansky, i cili, sipas një aktakuze të vitit 2016 nga Gjykata e Magjistraturës së Tel Avivit, është akuzuar për kryerjen e një numri të madh transplantesh të paligjshme të veshkave në Sri Lanka, Turqi, Filipine dhe Tajlandë, së bashku me një burrë të quajtur Boris Wolfman, i cili dyshohet se drejtonte rrjetin. Wolfman u akuzua se tashmë ishte përfshirë në aktivitete të paligjshme të transplantit diku tjetër.
“Është pak mister”
Spolanski mohon çdo lidhje me Wolfman. Në një email drejtuar Der Spiegel, ZDF dhe DW, MedLead deklaroi se nuk ka asnjë përfshirje në identifikimin e donatorëve, se të gjithë donatorët janë 100% vullnetarë dhe se MedLead ka funksionuar në mënyrë transparente dhe në përputhje të plotë me ligjin që nga themelimi i tij.
Ekipi hulumtues shkoi fshehurazi në hotelin Eka në Eldoret, vetëm një kilometër larg spitalit Mediheal, për të folur me pacientë të huaj që prisnin transplantim.
Disa janë dukshëm të dobët, duke udhëtuar me anëtarët e familjes. Një grua ruse, e cila ishte në pritje të një operacioni në veshkë për burrin e saj, tha: “Askush nuk ia jep veshkën falas”.
Një burrë 72-vjeçar izraelit që i nënshtrohet dializës në Spitalin Mediheal tha: “Është pak mister. Nuk duhet të paguani, por paguani. Historia është se ai është një kushëri im, i cili disi përfundoi në Afrikën Lindore në të njëjtën kohë me mua.” “Në moshën e tij ai nuk do të kishte asnjë shans për të marrë një veshkë në Izrael”, tha ai.
Në Nairobi, Dr. Jonathan Wala, kreu i Shoqatës së Veshkave, ka trajtuar disa pacientë që janë kthyer me komplikime pas operacionit.
“Ne kemi raporte për pacientë izraelitë që kthehen me infeksione të rënda, disa me veshka që në thelb janë të vdekura.”
Kolegët e tij ngritën alarmin tek autoritetet keniane për transplantet joetike që po kryheshin në spitalin Mediheal.
Në vitin 2023, Ministria e Shëndetësisë Keniane kreu një hetim në Spitalin Mediheal dhe zbuloi se donatorët dhe marrësit shpesh nuk kishin lidhje. Janë kryer disa transplante me rrezik të lartë, si për shembull te pacientët me kancer ose te personat jashtëzakonisht të moshuar. Pothuajse të gjitha procedurat janë paguar me para në dorë. Raporti rekomandonte që “pretendimi për trafik organesh të hetohej nga autoritetet përkatëse”.
Pavarësisht gjetjeve alarmante, raporti nuk u bë kurrë publik dhe nuk u ndërmor asnjë masë.
Një hetues privat lokal në Eldoret, i cili ka monitoruar tregtinë e paligjshme të transplantit, tha se të paktën dy spitale të tjerë janë gjithashtu të përfshirë.
Por, tha ai, “nëse do të hetoja këto raste jeta ime do të ishte në rrezik”. “Ka njerëz shumë të fuqishëm që mund të përfshihen.”
Themeluesi dhe kryetari i Mediheal Group është Swaroop Mishra. Indiani është një ish-deputet dhe thuhet se ka marrëdhënie të mira me presidentin kenian, William Ruto. Pavarësisht akuzave të vazhdueshme për trafik organesh, presidenti e emëroi atë kryetar të Institutit të Vaksinave BioVax në pronësi shtetërore të Kenias.
Mishra nuk iu përgjigj kërkesave të përsëritura për intervistë dhe la një listë pyetjesh pa përgjigje.
Ndërkohë, Amon dhe të tjerë si ai luftojnë për të mbijetuar me një veshkë, shëndeti i tyre në rrezik dhe shpresat e tyre u shuan: “Nëse do të mund ta ktheja kohën pas, nuk do të kisha pranuar të më hiqnin veshkën. E urrej veten për këtë.”
