Media britanike “Daily Mail” ka publikuar një reportazh që lidhet me fenomenin e emigrimit të burrave djemve shqiptarë drejt Mbretërisë së Bashkuar dhe lënien në atdhe të partnereve të tyre. Konkretisht reportazhi sjell copëza nga jetesa në qytetin e Hasit.
Në artikull shkruhet se vetëm në vitin 2022, 13,000 shqiptarë, disa prej tyre vetëm nxënës shkolle, hynë ilegalisht në Mbretërinë e Bashkuar me anije me bindjen se Britania është një vend ku ka shumë para, me mundësi të pafundme për të fituar para (kryesisht në tregun e zi).
“Daily Mail” shruan se në një moment, 3 vjet më parë, pothuajse katër në çdo dhjetë emigrantë në anijet e trafikantëve të qenieve njerëzore vinin nga Shqipëria dhe askund eksodi nuk ishte më i lartë se nga Hasi, një komunë me vetëm 5,000 banorë, një distancë tre orëshe me makinë në veri përmes maleve nga kryeqyteti Tirana.
Sipas medias britanike, kur djemtë adoleshentë largohen nga shkolla, shpesh duke refuzuar të hyjnë në klasën e gjashtë, ata u thonë lamtumirë mësuesve të tyre me fjalët “Shihemi në Londër”, në vend të fjalës më normale “Shihemi përreth”. Gjatë rrëfimit në reportazh theksohet se në qendër të Hasit, vajzat enden përreth pa pasur asgjë për të bërë.
Media britanike shton se largimi i kaq shumë burrave dhe djemve ka lënë pas një shoqëri të pabarabartë ku shumë kryefamiljarë janë femra. Në artikull thuhet se fëmijët rriten pa baballarë, të cilët i shohin vetëm përmes prizmit artificial në bisedat në internet.
“Daily Mail” shkruan se tetë nga dhjetë familje në Has mbështeten te paratë për mbijetesë nga burrat që punojnë në Mbretërinë e Bashkuar. Sipas artikullit , ajo që po ndodh këtu është një mikrokozmos i trazirave demografike që po ndodhin në vendet e tjera më të varfra, ndërsa burrat largohen për të gjetur para, ilegalisht ose ligjërisht.
Artikulli i plot i “Daily Mail”:
Besmira është një grua e re dhe simpatike që kalon ditë pas dite duke parë telefonin e saj të dëmtuar duke shpresuar për një telefonatë nga bashkëshorti i saj, Arbeni, kilometra larg në Angli. Çifti, të dy 32 vjeç, mezi presin fëmijë së bashku, por ëndrra e tyre për t’u bërë prindër është ende thjesht një ëndërr. Kanë kaluar katër vjet që kur Besmira, një ish-statistikante shtetërore, e ka parë Arbenin drejtpërdrejt. Në vitin 2021, ai u largua nga Shqipëria për të punuar në Mbretërinë e Bashkuar, duke paguar 5,000 paund për një kalim të paligjshëm të Kanalit nga Franca me varkë të vogël.
Pastaj ai u nis për në Liverpool për të punuar si kopshtar, përpara se të vendosej në Mançester, ku tani punon në kantier ndërtimi, duke fjetur në një dhomë të vogël me qira dhe duke punuar 12 orë në ditë, gjashtë ditë në javë për të fituar mjaftueshëm për t’i dërguar para në shtëpi gruas së tij dhe të afërmve të tyre. Besmira është një nga qindra gra në Has, në veri të Shqipërisë, të cilat janë viktima të një fenomeni emigrimi. Ashtu si Arbeni, të dashurit ose burrat e tyre janë futur kontrabandë në Britani për shkak të krizës së papunësisë në vend.
Vetëm në vitin 2022, 13,000 shqiptarë – disa prej tyre vetëm nxënës shkolle – hynë ilegalisht në Mbretërinë e Bashkuar me anije me bindjen se Britania është një vend ku ka shumë para, me mundësi të pafundme për të fituar para (kryesisht në tregun e zi). Në një moment, tre vjet më parë, pothuajse katër në çdo dhjetë emigrantë në anijet e trafikantëve të qenieve njerëzore vinin nga Shqipëria dhe askund eksodi nuk ishte më i lartë se nga Hasi, një komunë me vetëm 5,000 banorë, një distancë tre orëshe me makinë në veri përmes maleve nga kryeqyteti Tirana. Dy vjet më parë, këshilli ngriti një monument në sheshin kryesor me një zemër të zbukuruar si me Flamurin e Unionit ashtu edhe me flamurin shqiptar, në një homazh për lidhjet e tij të jashtëzakonshme – për të mos thënë kontraverse – me Britaninë.
Klubet kanë Flamurin e Unionit të pikturuar në mure dhe tavolinat e kafesë të stampuara me fotografi të Big Ben-it. Një statujë imponuese e Mbretëreshës së ndjerë Elizabeth II po ndërtohet pranë bashkisë dhe, kur ajo vdiq, është mbajtur një ditë zie. Në pamje të parë, kjo do të dukej si një homazh i mrekullueshëm nga një komunitet i vogël i largët për një vend që u ka ofruar kaq shumë qytetarëve të saj punë produktive. Por ka pasur pasoja shkatërruese sociale. Kur djemtë adoleshentë largohen nga shkolla, shpesh duke refuzuar të hyjnë në klasën e gjashtë, ata u thonë lamtumirë mësuesve të tyre me fjalët “Shihemi në Londër”, në vend të fjalës më normale “Shihemi përreth”. Në qendër të Hasit, vajzat enden përreth pa pasur asgjë për të bërë.
“Ata thjesht qetësohen gjatë gjithë kohës dhe shikojnë thonjtë ose telefonat celularë”, më tha një barist kur i vizitova për herë të fundit.
“Ata nuk kanë nevojë të punojnë sepse vëllezërit e tyre u dërgojnë para nga Anglia. Ndërkohë, djemtë me të cilët duhet të takohen ose të martohen janë të gjithë në Angli gjithashtu.”
Ka të drejtë. Këtë javë pashë vajza adoleshente në kafenetë e Hasit të ulura në grupe. Kishte shumë pak djem të moshës së tyre të dukshëm gjatë 12 orëve që isha në qytet. Largimi i kaq shumë burrave dhe djemve ka lënë pas një shoqëri të pabarabartë ku shumë kryefamiljarë janë femra, dhe madje edhe pastrueset e rrugëve të këshillit – një punë tradicionalisht mashkullore në Shqipëri – janë gra. Fëmijët rriten pa baballarë, të cilët i shohin vetëm përmes prizmit artificial të një lente Zoom në bisedat në internet.
Besmira është shumë e familjarizuar me këtë formë komunikimi në distancë të gjatë dhe pa shpirt. “Jam e dëshpëruar, si shumë nga gratë që kanë mbetur këtu”, thotë ajo. Emigrimi i burrave shkatërron lidhjet familjare. Familjet ndahen.
“Burrat që largohen mund ta harrojnë familjen që kanë këtu. Ka një rritje të divorceve, kur dikur mezi kishte të tilla në shoqërinë tonë të lidhur ngushtë. Qyteti është përmbysur. Sigurisht, po vijnë para, të dërguara nga Mbretëria e Bashkuar. Por paratë nuk janë gjithçka.”
Po flasim në dhomën e pasme të një kafeneje lokale ku Besmira refuzon të fotografohet dhe i kërkon gazetës Mail të përdorë pseudonime për të dhe Arbenin, pasi ndihet e turpëruar që e ka publikuar gjendjen e saj të vështirë. Ajo na është prezantuar nëpërmjet një punonjëseje bamirësie, e cila është e shqetësuar për ndikimin e eksodit mashkullor, jo vetëm në Has, por në Shqipëri në përgjithësi. Në një kthesë të mëtejshme, dhe një që nuk ia përmend Besmirës, burrat që largohen ndonjëherë gjejnë partnere të tjera në Britani, martohen me to në mënyrë bigamike dhe thjesht zhduken përgjithmonë. Besmira ka menduar të shpërngulet në Mbretërinë e Bashkuar, por kostot e hyrjes së saj kontrabandë janë tepër të larta.
Në dy vitet e fundit, qeveria konservatore mori masa të ashpra kundër kalimit me anije të Kanalit nga migrantët ekonomikë shqiptarë, duke i deportuar ata si jo-refugjatë me aeroplan në “vendin e tyre të sigurt”. Si rezultat, shqiptarët tani përdorin gjithnjë e më shumë kamionë në tragetet e Kanalit për të hyrë ilegalisht në Britani nga Franca – dhe kjo është një sipërmarrje shumë më e kushtueshme. Një gjobë trafikanti për këtë udhëtim është rritur në një shifër marramendëse prej 22,000 paundësh, më thanë në Has këtë javë.
“Të gjitha paratë që im shoq dërgon shkojnë për prindërit e tij, me të cilët jetoj, ose për të afërmit tanë të tjerë që ai i mbështet”, thotë ajo. “Nuk kanë mbetur asnjë para për udhëtimin për në Angli.”
Besmira dhe Arbeni u takuan në Has kur të dy ishin 24 vjeç, u martuan dhe jetuan së bashku për katër vjet para se ai të largohej. Ata e duan njëri-tjetrin, thotë ajo. “Ne duam fëmijë, sigurisht”, shton ajo, ndërsa sytë e saj të errët fillojnë të mbushen.
“E dimë që po humbasim diçka. Ideja ishte që ai të kthehej, por kjo nuk ndodh kurrë për shkak të parave që duhet të na dërgojë. Nuk ka punë për të në Shqipëri.”
Ndërsa Besmira largohet nga kafeneja, më bashkohet një zyrtar vendas i cili po ngre një ‘fshat turistik’, tetë milje jashtë Hasit. Përveç ndihmës për të ndaluar eksodin e të rinjve vendas duke u ofruar punë, ai shpreson të tërheqë të tjerë që kanë shkuar jashtë vendit.
“Ka 300 ditë me diell në vit, kështu që zhvillimi i turizmit është e ardhmja”, thotë Jahir Cahani, një ish-mësues 50-vjeçar, i cili ka qenë dëshmitar i drejtpërdrejtë i ndryshimit dramatik demografik të qytetit.
“Zinxhiri normal i takimit të djalit me vajzën, fejesës, martesës dhe më pas ardhjes së fëmijëve, ndërpritet”, thotë ai.
“Është e vështirë për vajzat këtu të takojnë djem që në fillim, madje të fillojnë zinxhirin. Djemtë janë në Mbretërinë e Bashkuar.”
Në tavolinë është edhe profesor Festim Danti, një tjetër ish-mësues. “Burrat shkojnë dhe kjo është pozitive për gjendjen ekonomike të familjes”, shpjegon ai.
“Është e kundërta për njësinë familjare. Për djemtë adoleshentë, është problem nëse nuk kanë një figurë atërore këtu. Ata kanë nevojë për një baba dhe një nënë për t’u rritur siç duhet dhe të lumtur si qytetarë të mirë.”
Ai thekson se gratë mbajnë barrën e rritjes së fëmijëve të vetme. Por ato kanë përgjegjësinë shtesë për t’u kujdesur për prindërit e tyre, siç është traditë në Shqipëri. Për më tepër, ato tani kujdesen edhe për prindërit e burrave të tyre.
“Është shumë për to”, thotë ai. “Ato po bëjnë këtë punë të jashtëzakonshme që burrat e tyre duhet ta ndajnë me to.”
Korriku është sezoni i dasmave në Has dhe kjo është koha kur burrat që kanë të drejtë të qëndrojnë në Britani – dhe për këtë arsye mund të fluturojnë përsëri në Shqipëri të sigurt duke e ditur se mund të rihyjnë ligjërisht në Mbretërinë e Bashkuar – kthehen për t’u martuar me vajzat që lanë pas. Kjo nuk do të thotë që, pas ceremonisë, nuseve të tyre të reja do t’u jepet automatikisht e drejta për të jetuar në Mbretërinë e Bashkuar. Për të marrë të ashtuquajturën ‘vizë bashkëshortore’, ata do të duhet të plotësojnë kritere të ndryshme, të cilat përfshijnë një prag minimal të ardhurash për të dy.
Pra, do të ketë shumë punë për plotësimin e formularëve përpara dhe, falë këtij burokracia të Ministrisë së Brendshme, shumë nuse nuk do të jenë në gjendje t’i ndjekin burrat e tyre kur ata të largohen disa javë pas dasmës. Në dyqanin e nuseve në Has, asistentja e shitjeve Doriana Laci, 19 vjeç, është shumë e zënë kur unë telefonoj. ‘Kur djemtë largohen nga shkolla, ata nuk punojnë këtu, ata migrojnë’, thotë ajo.
“Vajzat që vijnë këtu janë pothuajse të gjitha vetëm ose me një të dashur. Ato presin që dhëndri i tyre të mbërrijë nga Anglia. Në shkollën e mesme, vajzat me mua në klasën e gjashtë e kishin të vështirë të gjenin një të dashur, pasi të gjitha kishin shkuar për të punuar në Britani. Këta djem donin më shumë të fitonin para sesa të kishin një lidhje.”
Doriana, e cila studion mjekësi në universitet, shton duke tundur kokën: “Unë vetë jam beqare.” Ajo më prezanton me shefin e saj, një burrë i sjellshëm me mjekër, në fillim të të pesëdhjetave, i cili refuzon të identifikohet. Kur një kliente e re mbërrin – vetëm – për të provuar një fustan nga koleksioni shumëngjyrësh që mbulon muret, ai më nxjerr jashtë. Ai është bashkëpronar i dyqanit me motrën e tij. “Emigrantët meshkuj që kthehen me pushime kanë shumë para për të shpenzuar, kështu që ne ia dalim mbanë kur ata kthehen çdo verë për t’u martuar”, thotë ai.
“Ata kanë dokumentet e tyre të rregullta për të punuar në Britani. Ata mund të kthehen atje, jo si ata ilegalë që nuk vijnë për t’u martuar, sepse sapo dalin nga Mbretëria e Bashkuar, ata janë jashtë.”
Një grup familjar i përbërë nga një gjyshe, dy vajzat e saj të rritura dhe tre fëmijë ndalojnë jashtë dyqanit të dasmave për të thënë se kanë shumë të afërm, kushërinj, vëllezër ose xhaxhallarë (megjithëse jo burra) në Mbretërinë e Bashkuar.
“Që një martesë të funksionojë, duhet të kesh dorën e majtë, gruan, dhe dorën e djathtë, burrin”, thotë një nga vajzat, në të 30-at. “Dora e djathtë shpesh mungon në një familje shqiptare tani. Babai nuk është aty.”
Tetë nga dhjetë familje në Has mbështeten te paratë për mbijetesë nga burrat që punojnë në Mbretërinë e Bashkuar. Ajo që po ndodh këtu është një mikrokozmos i trazirave demografike që po ndodhin në vendet e tjera më të varfra, ndërsa burrat largohen për të gjetur para, ilegalisht ose ligjërisht. Në Iran, Afganistan, Siri dhe Eritre, falë një eksodi të madh drejt Mbretërisë së Bashkuar, qytetet dhe fshatrat janë zbrazur nga gjaku i tyre jetësor i burrave dhe djemve të rinj. Tani kanë mbetur vetëm gratë dhe vajzat që drejtojnë gjërat, ndërsa kujdesen për brezin e vjetër.
Këtë javë, më thanë se çdo qytet shqiptar ka një agjent trafikimi i cili, për paratë e duhura, do të organizojë kontrabandën e një djali ose të riu në Angli. Ata e vendosin emigrantin në një fluturim me vizë për në BE, pastaj organizojnë një udhëtim me një kamion në një traget për në Britani. Ndërsa endesha nëpër Has javën e kaluar, më tërhoqi mënjanë një i ri i quajtur Edmir, i cili po priste të pritej te berberhana. Për habinë time, ai më kujtoi se ishim takuar më parë. I isha afruar në aeroportin e Tiranës në nëntor 2022, ku ai kishte mbërritur me një fluturim çarter të organizuar nga Ministria e Brendshme për të deportuar 22 kriminelë dhe migrantë të paligjshëm shqiptarë.
Ndërsa të dëbuarit po largoheshin nga aeroporti, Edmiri, tani 29 vjeç, pranoi të fliste. Ai nuk kishte të kaluar kriminale, por ishte përjashtuar pas nëntë vitesh për shkak se kishte punuar si ndërtues në tregun e zi dhe nuk kishte paguar taksa. Atë mëngjes nëntori ai shpjegoi se ishte zemërthyer që ishte kthyer në Shqipëri, ku nuk kishte as punë dhe as perspektivë. Por nëse ka një fije shprese për një Shqipëri të varfëruar nga burrat, ai është Edmiri. Ai gjeti një të dashur menjëherë pasi u kthye. Ata u fejuan, pastaj u martuan në Has dhe muajin tjetër presin fëmijën e tyre të parë.
“Do të jemi një familje e mirëfilltë, por më mungojnë paratë që fitova në Mbretërinë e Bashkuar”, pranon ai me keqardhje, duke shtuar se nuk ka një punë të qëndrueshme.
Besmira do ta kuptonte ndjenjën e tij. Pas intervistës sonë, ajo u kthye me vështirësi në shtëpi, duke u kujdesur për prindërit e burrit të saj dhe për nënën e babain e saj. E dëshpëruar për humbjen e burrit të saj në Angli, ajo kohët e fundit hoqi dorë nga puna e saj si demografe në bashki.
“Ndihem sikur po e jetoj jetën si e dorës së dytë”, tha ajo pak para se të më linte. “Të presësh e të presësh për burrin tim nuk është e mirë për shëndetin tim mendor apo për atë të qindra grave dhe të dashurave të tjera të Hasit në pozicionin tim”.
“Sa herë që Arbeni nuk punon, flasim në telefon. Por jemi të martuar, e duam njëri-tjetrin, duam të kemi një fëmijë. Vetëm të kesh telefonata në celular për katër vjet nuk është martesë e vërtetë, apo jo?” Është e vështirë të mos pajtohesh./DailyMail
