Nga Al Jazeera
Disa orë pasi mori detyrën, Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, njoftoi një ngrirje të përkohshme të pothuajse të gjithë ndihmës së huaj, si pjesë e agjendës së tij “America First”, duke ndalur miliarda dollarë financime globale.
“Presidenti Trump deklaroi qartë se Shtetet e Bashkuara nuk do të japin më verbërisht para pa kthim për popullin amerikan,” sipas një deklarate nga zëdhënësja e Departamentit të Shtetit, Tammy Bruce.
“Rishikimi dhe riorganizimi i ndihmës së huaj në emër të taksapaguesve punëtorë nuk është vetëm gjëja e duhur për t’u bërë, por është një imperativ moral.”
Vendimi i donatorit të vetëm më të madh në botë ka shkaktuar tronditje në të gjithë botën, me grupet e ndihmës që paralajmërojnë se masa do të rrezikojë jetët. Në vitin 2023, Uashingtoni shpërndau 72 miliardë dollarë ndihmë të huaj në gati 180 vende.
Gjatë tre muajve të ardhshëm, Sekretari i Shtetit Marco Rubio do të shqyrtojë dhe do të njoftojë nëse “do të vazhdojë, modifikojë ose përfundojë programet”, sipas një memorandumi të Departamentit të Shtetit.
Të premten e kaluar, Rubio u dërgoi një kabllo ambasadave në mbarë botën për të ndalur projektet e SHBA që mbështesin shëndetin, arsimin, zhvillimin, ndihmën për sigurinë dhe përpjekje të tjera.
Programet e urgjencës ushqimore, si ato të përdorura për të ndihmuar njerëzit që vuajnë nga një zi buke në rritje në Sudanin e shkatërruar nga lufta, janë të përjashtuara, dhe po ashtu ndihma ushtarake për aleatët e SHBA-së, Izraelin dhe Egjiptin.
Associated Press raportoi se Rubio ra dakord të shtonte më shumë përjashtime, duke lejuar financim të përkohshëm për programet humanitare që ofrojnë ilaçe dhe ushqime që shpëtojnë jetën, midis shërbimeve të tjera.
Rachel Bonnifield, një bashkëpunëtore e lartë në Qendrën për Zhvillimin Global, i tha Al Jazeera-s se edhe “mbrojtësit më të zjarrtë” të ndihmës amerikane mund të kuptojnë se jo të gjitha programet funksionojnë mirë dhe mund të ndërpriten.
Megjithatë, befasia e zbatimit të urdhrit i ka vënë njerëzit që mbështeten te ndihma në një “pozitë shumë të kompromentuar ku mund të vdesin”.
“Nuk është hiperbolike të thuash se nëse një fëmijë sëmuret nga malaria [dhe] paraqitet në klinikën që dikur drejtohej nga programi i USAID-it, ajo klinikë nuk ekziston më. Është mbyllur dhe nuk marrin ilaçe për malarinë, ai fëmijë mund të vdesë,” shpjegoi ajo.
Ja çfarë dimë për pauzën e ndihmës së huaj dhe efektet e saj:
GRAFIKU
Si ndahet ndihma dhe cilat vende marrin çfarë?
Një pjesë e madhe e ndihmës amerikane në vitin 2023 u disbursua në formën e ndihmës ekonomike (59.9 miliardë dollarë), me Ukrainën që mori më shumë me 14.4 miliardë dollarë nga Agjencia e SHBA për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID).
Përfituesi i dytë më i madh, Jordania, mori 770 milion dollarë ndihmë ekonomike nëpërmjet USAID. Jemeni dhe Afganistani morën përkatësisht 359.9 milion dollarë dhe 332 milion dollarë.
Ndihma shpërndahet përmes departamenteve të ndryshme federale si Pentagoni dhe agjencive të tilla si USAID, e cila mori financimin më të madh në 42.45 miliardë dollarë, e ndjekur nga Departamenti i Shtetit (19 miliardë dollarë) dhe Thesari (2.17 miliardë dollarë).
Sipas sektorëve, financimi më i madh i jepet zhvillimit ekonomik me 19 miliardë dollarë. Shëndetësia merr financimin e dytë më të lartë me 16 miliardë dollarë ndërsa ndihma humanitare është 15.6 miliardë.
Përveç ndihmës ekonomike, SHBA dha 8.2 miliardë dollarë ndihmë ushtarake për aleatët e saj në mbarë botën, gati gjysma e së cilës u mor nga Izraeli dhe Egjipti.
Sa nga ndihma totale e SHBA shkon për Egjiptin dhe Izraelin?
Shtetet e Bashkuara janë zotuar t’i japin Izraelit 3.8 miliardë dollarë ndihmë ushtarake vjetore deri në vitin 2028, sipas një Memorandumi të Mirëkuptimit të nënshkruar nën Presidentin Barack Obama.
Ndihma ushtarake shtesë prej 17.9 miliardë dollarësh iu dha Izraelit në mes të luftës shkatërruese të vendit në Rripin e Gazës, sipas një raporti të Universitetit Brown Costs of War.
Që nga themelimi i Izraelit në vitin 1948, SHBA-ja ka dhënë rreth 120 miliardë dollarë ndihmë ushtarake.
Egjipti ka qenë marrësi i dytë më i lartë i ndihmës ushtarake amerikane me 1.2 miliardë dollarë që nga nënshkrimi i Marrëveshjes së Camp Davidit të vitit 1978, e cila e pa Kajron duke u bërë vendi i parë arab që njohu Izraelin.
Shtetet e Bashkuara gjithashtu i kanë ofruar Egjiptit ndihmë financiare që nga traktati i vitit 1978.
Cilat iniciativa marrin më shumë ndihmën e SHBA?
Ndër programet që do të preken përfshijnë Planin e Emergjencës së Presidentit për Ndihmën ndaj SIDA-s (PEPFAR), i cili mori rreth 120 miliardë dollarë që nga fillimi i tij në 2003. Programi më i madh shëndetësor në botë, që nga fillimi i tij nga Presidenti George Ë Bush, PEPFAR besohet të ketë shpëtoi 25 milionë jetë, duke përfshirë 5.5 milionë fëmijë, në të paktën 50 vende.
AmfAR, Fondacioni për Kërkimin e SIDA-s, kritikoi ngrirjen e PEPFAR-it, duke thënë se “qindra mijëra njerëz nuk do të jenë menjëherë në gjendje të kenë qasje në trajtimin efektiv dhe shpëtimtar të HIV-it dhe shërbime të tjera”.
Instituti Aurum, një organizatë jofitimprurëse që punon në Gana, Mozambik dhe Afrikën e Jugut në kërkimet globale të shëndetit mbi HIV dhe tuberkulozin, tha se ishte “i detyruar” të ndalonte aktivitetet në projektet e financuara nga SHBA.
“Ne e pranojmë pasigurinë që po përjetoni dhe kërkojmë ndjesë të thellë për shqetësimin. Aurum është e përkushtuar të kërkojë zgjidhje së bashku me partnerë të tjerë për të adresuar sfidat sa më shpejt të jetë e mundur, “tha organizata.
Cili është reagimi?
Organizatat ndërkombëtare të ndihmës, përfshirë agjencitë e Kombeve të Bashkuara, po përpiqen të trajtojnë situatën dhe disa po nxitojnë të shkurtojnë shpenzimet.
Filippo Grandi, komisioneri i lartë i OKB-së për refugjatët, u dërgoi një email gjatë natës punonjësve duke urdhëruar një shtrëngim të menjëhershëm të shpenzimeve.
“Ne duhet të vazhdojmë me shumë kujdes gjatë javëve të ardhshme për të zbutur ndikimin e kësaj pasigurie financimi te refugjatët dhe njerëzit e zhvendosur, në operacionet tona dhe në ekipet tona”, tha ai në një email të brendshëm të aksesuar The Guardian.
Agjencia e OKB-së për refugjatët, e cila mori 2.49 miliardë dollarë fonde nga SHBA vitin e kaluar, ofron ndihmë për shpëtimin e jetës për 122 milionë njerëz në të paktën 100 vende.
Abby Maxman, kreu i Oxfam America, tha se ngrirja e financimit “mund të ketë pasoja jetë ose vdekje” për familjet në mbarë botën.
“Duke pezulluar ndihmën e huaj për zhvillim, administrata Trump po kërcënon jetën dhe të ardhmen e komuniteteve në krizë dhe po braktis qasjen e gjatë dypartiake të Shteteve të Bashkuara ndaj ndihmës së huaj, e cila mbështet njerëzit bazuar në nevojë, pavarësisht nga politika,” tha Maxman në një deklaratë.
Të hënën, Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara Antonio Guterres bëri thirrje që SHBA të shqyrtojë përjashtime shtesë për të “siguruar ofrimin e vazhdueshëm të zhvillimit kritik dhe aktiviteteve humanitare për komunitetet më të cenueshme në mbarë botën”.
Ndërkohë, Associated Press raportoi se të paktën 56 zyrtarë të lartë në USAID u pezulluan nga puna pasi u përpoqën të ndihmonin organizatat e ndihmës të merren me ngrirjen e fondeve, të kërkojnë heqje dorë për të siguruar ujë të pastër dhe të vazhdojnë monitorimin e gripit të shpendëve, tha një ish-zyrtar i paidentifikuar i USAID-it.
I gjithë kuadri i udhëheqësve (rreth 60 zyrtarë) që drejtojnë Byronë e USAID-it për Shëndetin Global, për shembull, u la pushim, sipas gazetës Politico.
Republikani nga Florida, Brian Mast, kryetari i ri i Komitetit të Punëve të Jashtme të Dhomës së Përfaqësuesve, tha se ngrirja ishte e nevojshme për të siguruar që “ndarjet nuk janë të dyfishta, janë efektive dhe janë në përputhje me politikën e jashtme të Presidentit Trump”.
Nëse rishikimi 90-ditor i ndihmës do të zgjatet ose shkurtohet, ose nëse programet do të shpërbëhen ose restaurohen pasi Rubio shpall më shumë heqje dorë nga ngrirja, është e vështirë të spekulohet, tha Bonnifield i Qendrës për Zhvillim Global për Al Jazeera.
“Mund të jetë çdo gjë që në thelb 99 për qind e programeve të restaurohen në fund të një periudhe rishikimi … ose mund të jetë një riorganizim shumë më gjithëpërfshirës i portofolit. Unë mendoj se në këtë pikë, ne me të vërtetë nuk e kemi idenë se ku po shkon kjo, “tha ajo.
Si ka ndryshuar ndihma e huaj e SHBA gjatë viteve
Uashingtoni ka dhënë hua, asistencë teknike dhe mbështetje të drejtpërdrejtë buxhetore, veçanërisht për vendet në zhvillim për të çuar përpara interesat e SHBA për disa dekada.
Në vitin 2023, Këshilli për Marrëdhëniet me Jashtë (CFR), një institut amerikan për politikën e jashtme, tha se SHBA-ja ka përdorur ndihmën e jashtme, si “mjet i politikës së jashtme”.
SHBA siguroi 13 miliardë dollarë për rimëkëmbjen ekonomike të vendeve të Evropës Perëndimore si pjesë e Planit Marshall duke filluar në 1948 pas shkatërrimit të Luftës së Dytë Botërore. Uashingtoni ndihmoi gjithashtu në rindërtimin e Japonisë dhe reformimin e institucioneve të saj politike pas disfatës së Tokios në Luftën e Dytë Botërore.
Gjatë pandemisë COVID-19, SHBA-ja ka dhuruar 4 miliardë dollarë ndihmë humanitare për të ofruar vaksina për “92 vende me të ardhura të ulëta dhe të mesme”.
Ndihma ekonomike e SHBA-së për Bangladeshin është prekur nga ngrirja e fundit teksa vendi i Azisë Jugore po rimëkëmbet nga kryengritja vdekjeprurëse e gushtit 2023 që rrëzoi kryeministrin Sheikh Hasina. Vitin e kaluar, Uashingtoni ndaloi më shumë se 95 milionë dollarë ndihmë për Gjeorgjinë për një ligj që u quajt antidemokratik.
“Unë mendoj se këto pauza mund të përfundojnë duke ndryshuar marrëdhënien që vendet e tjera kanë me ndihmën e SHBA,” shpjegoi Bonnifield.
“Nëse nuk e shihni si të besueshëm… mund të ndërpritet një ditë në tjetrën. Mund ta dëshironi akoma, por mënyra se si mendoni për të dhe si ndërveproni me të mund të duket krejt ndryshe. Mënyra se si ju bën të mendoni për Amerikën mund të ndryshojë në një farë mase,” shtoi ajo. /IliriaNews
